หากคุณแม่พบว่า ลูกน้อยไม่ถ่ายตามปกติ บางครั้งถ่ายยาก แถมอุจจาระยังมีเนื้อแข็ง ลักษณะแบบนี้ บ่งบอกว่าลูกน้อยอาจจะท้องผูก ซึ่งส่วนใหญ่แล้ว อาการท้องผูกในเด็กเล็ก จะเกิดกับเด็กที่กินนมผง เนื่องจากระบบย่อยไม่คุ้นชินกับการย่อยนมผง ที่มีโมเลกุลของโปรตีนขนาดใหญ่ และย่อยยากกว่านมแม่

อาการแบบไหนที่บอกว่าลูกมีอาการท้องผูก

สำหรับอาการท้องผูกในเด็กเล็ก นอกจากการไม่ถ่ายตามปกติแล้ว ยังมีอาการอย่างอื่นร่วมด้วย ได้แก่

          • ลูกน้อยอุจจาระน้อยกว่า 3 ครั้งในสัปดาห์
          • มีอาการร้องไห้ งอแง ดูไม่สบายตัวก่อน หรือระหว่างถ่ายอุจจาระ หรือเหมือนใช้แรงเบ่งเวลาถ่าย
          • ลักษณะอุจจาระแห้ง แข็ง เป็นก้อน หรือมีลักษณะเป็นเม็ด
          • อุจจาระมีกลิ่นแรง เหม็นกว่าปกติ
          • ลูกน้อยอาจจะมีความอยากอาหาร หรือหิวน้อยกว่าปกติ

อาการท้องผูกในเด็กโต ก็จะมีอาการคล้าย ๆ กันกับเด็กเล็ก คุณแม่สามารถสังเกตได้ คือ ขับถ่ายน้อย เช่น 3 – 4 วัน ครั้ง ใช้เวลาถ่ายนาน อุจจาระแข็ง หรือบางครั้งมีเลือดปน รวมทั้งเด็กมีอาการเจ็บปวดเวลาเบ่งอุจจาระอีกด้วย

นอกจากนี้ หากคุณแม่พบว่าลูกน้อยมีอาการอุจจาระเล็ดราด เปื้อนกางเกง อาจจะเป็นสัญญาณของภาวะท้องผูกเรื้อรังได้เช่นกัน สาเหตุเกิดจากการมีอุจจาระคั่งค้างในไส้ตรงที่เชื่อมต่อกับถวารหนักมากเกินกว่าที่จะรับได้ ทำให้อุจจาระบางส่วนไหลออกมา โดยเด็กจะไม่รู้สึกปวดอุจจาระ

4 วิธีที่จะช่วยลูกน้อยบรรเทาจากอาการท้องผูก

          1. การนวดท้อง: การนวดท้องสามารถช่วยกระตุ้นให้ลำไส้เกิดการเคลื่อนที่ โดยนวดอย่างเบา ๆ บริเวณหน้าท้องของลูกน้อย วันละหลายครั้ง

          2. ขยับ หรือเคลื่อนไหวร่างกาย: นอกจากการนวดท้องแล้ว การขยับร่างกายลูกน้อย ยังช่วยกระตุ้นลำไส้ให้เกิดการเคลื่อนที่ได้เช่นกัน ด้วยการจับลูกน้อยนอนราบกับพื้น ยกขาทั้งสองข้างขึ้น ทำท่าปั่นจักรยาน

          3. เปลี่ยนนม: ในกรณีที่คุณแม่มีความจำเป็นต้องให้นมผง เพื่อทดแทนนมแม่ คุณแม่ควรเลือกนมที่มี PHP (Partially Hydrolyzed Protein) หรือโปรตีนที่ผ่านการย่อยบางส่วน ทำให้มีโมเลกุลขนาดเล็ก ย่อยได้ง่าย และดูดซึมได้ดี จึงช่วยลดอาการไม่สบายท้องได้ดีภายใน 24 ชั่วโมง ทำให้อุจจาระของลูกน้อยมีลักษณะที่อ่อนนุ่ม ไม่แข็ง และขับถ่ายได้ง่าย

          4. ปรับเปลี่ยนอาหาร: สำหรับเด็กเล็กที่เริ่มกินอาหารเสริมเพิ่มเติม นอกเหนือจากนมแม่ ลองปรับเปลี่ยนอาหาร เป็นอาหารที่มีส่วนประกอบของไฟเบอร์จำนวนมาก เช่น แอปเปิล ลูกแพร์ ลูกพรุน รวมทั้งให้น้ำดื่ม เสริมเพิ่มเติมประกอบกับมื้อที่ให้นม ก็จะช่วยแก้ปัญหาอาการท้องผูกได้

ในกรณีเด็กโตมีอาการท้องผูก คุณสามารถช่วยบรรเทาอาการท้องของลูกน้อยได้ โดยปรับเปลี่ยนอาหารการกิน เน้นอาหารที่ประกอบไปด้วยไฟเบอร์ เช่น ผัก และผลไม้ต่าง ๆ นอกจากนี้ หมั่นให้ลูกน้อยดื่มน้ำให้เพียงพอกับที่ร่างกายต้องการ รวมทั้งการออกกำลังกาย ก็สามารถช่วยให้ระบบย่อยอาหารทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้น

อาการยอดฮิตที่ลูกน้อยเป็นได้บ่อยนั่นคือ ลูกมีอาการจุกเสียด ท้องอืด ท้องเฟ้อ โดยลูกน้อยจะแสดงอาการงอแง ร้องไห้กวนโยเย หรือนอนไม่หลับ เพื่อบอกถึงอาการไม่สบายท้องที่เกิดขึ้น โดยสาเหตุของอาการเหล่านี้ เกิดจากการมีแก๊ส หรือลมสะสมในกระเพาะอาหารของลูกน้อยมากเกินไป ซึ่งเป็นผลมาจากระบบย่อยอาหารของเด็กเล็กยังทำงานไม่สมบูรณ์ และยังรวมไปถึงปัจจัยเหล่านี้

          • การร้องไห้เป็นเวลานาน: การร้องไห้เป็นเวลานาน จะทำให้ลูกน้อยกลืนอากาศเข้าไปในระหว่างการร้องไห้เป็นจำนวนมาก

          • การดื่มนมช้า หรือเร็วเกินไป: คุณแม่ที่ประสบปัญหาหัวนมบอด น้ำนมไหลช้า จะทำให้มีโอกาสที่ลูกน้อยจะกลืนอากาศเข้าไปในระหว่างการดื่มนม และยังสามารถเกิดขึ้นได้กับการใช้จุกขวดนม นอกจากนี้ การกลืนนมเร็วเกินไป ก็ส่งผลให้เกิดการสะสมของแก๊สในกระเพาะได้เช่นกัน

          • ดื่มนมที่มีฟองอากาศ: สำหรับคุณแม่ที่มีความจำเป็นต้องให้นมผง เพื่อทดแทนการให้นมแม่ ในระหว่างการผสมนมกับน้ำ อาจจะมีฟองอากาศเกิดขึ้น ทำให้ลูกน้อยกลืนฟองอากาศเข้าไประหว่างการดื่มนม

          • การรับประทานอาหารที่ทำให้เกิดแก๊ส: สำหรับเด็กเล็กที่เริ่มรับประทานอาหารแข็งได้แล้ว การรับประทานอาหารบางชนิดอาจจะทำให้เกิดแก๊สในกระเพาะอาการได้ เช่น พืชตระกูลถั่ว กะหล่ำปลี บล็อคโคลี ผลไม้ที่มีรสเปรี้ยว เป็นต้น

วิธีง่าย ๆ ที่จะช่วยให้ลูกน้อยสบายตัวเมื่อมีอาการจุกเสียด ท้องอืด ท้องเฟ้อ

คุณแม่สามารถแก้ไขปัญหาเบื้องต้น เพื่อช่วยให้ลูกน้อยบรรเทา หรือลดอาการจุกเสียด ท้องอืด ท้องเฟ้อ ได้ดังนี้

          • จัดท่าให้นมที่ถูกต้อง และจับลูกไล่ลมทุกครั้งหลังกินนม: เพื่อไม่ให้ลม หรืออากาศเข้าไปอยู่ในท้องของลูกน้อย หลีกเลี่ยงการให้ลูกดื่มนมช้า หรือเร็วเกินไป หากคุณแม่ให้นมโดยการเข้าเต้า ควรจัดท่าให้เหมาะสม หมั่นดูแลหัวนมไม่ให้บอด ในกรณีใช้ขวดนม ควรเลือกหัวนมที่เหมาะกับแต่ละช่วงอายุ หรือในคุณแม่ที่มีความจำเป็นต้องให้นมผง เพื่อทดแทนนมแม่ เมื่อผสมนมเสร็จแล้ว ควรปล่อยให้ฟองอากาศแตกตัวเสียก่อน และในขณะให้นมควรยกศีรษะให้อยู่สูงกว่าลำตัวเล็กนอก และเมื่อให้นมเสร็จ คุณแม่ควรจับลูกไล่ลม เพื่อให้เรอออกมาทุกครั้ง

          • รักษาความสะอาดอุปกรณ์ให้นม: ใส่ใจ และพิถีพิถันในการล้าง จัดเก็บอุปกรณ์ในการให้นม ไม่ว่าจะเป็นเครื่องปั๊มนม ขวดนม จุกนม เป็นต้น เพื่อป้องกันการปนเปื้อนของเชื้อโรค ที่อาจจะส่งผลให้ลูกน้อยเกิดอาการท้องอืด และท้องเฟ้อได้

          • หลีกเลี่ยงอาหารที่ก่อให้เกิดแก๊สในกระเพาะ: สำหรับเด็กเล็กที่กินนมแม่ คุณแม่ควรหลีกเลี่ยงอาหารจำพวกที่ก่อให้เกิดแก๊สในกระเพาะอาหาร อาทิ ถั่วชนิดต่าง ๆ ผักบางชนิด เช่น กระเทียม กะหล่ำปลี หน่อไม้ฝรั่ง เป็นต้น

          • ปรับเปลี่ยนนม: หากในกรณีที่คุณแม่มีความจำเป็นต้องให้นมผง ทดแทนการให้นมแม่ คุณแม่อาจจะลองเปลี่ยนนมเป็นนมสูตรย่อยง่าย ที่มี PHP โปรตีนที่ผ่านการย่อยบางส่วน และมีน้ำตาลแลคโตสต่ำกว่านมสูตรปกติ ซึ่งจะเหมาะสมกับระบบการย่อยที่ยังพัฒนาไม่เต็มที่ของลูกน้อย นมประเภทนี้จะช่วยให้ลูกกลับมาสบายท้อง ไม่มีปัญหาจุกเสียด ท้องอืด ท้องเฟ้อ

อาการที่ลูกน้อยอาเจียน และแหวะนม มีลักษณะที่ไม่แตกต่างกันมาก ซึ่งบางครั้งคุณแม่เอง ก็ยังไม่สามารถแยกออกได้ชัดมากนัก ว่าลูกน้อยของเราอาเจียน หรือแหวะนมกันแน่ ยิ่งในช่วงที่ลูกน้อยยังอยู่ในวัยที่ให้นมเพียงอย่างเดียว อาเจียน หรือแหวะนม ก็ดูมีลักษณะที่เหมือนกัน

คุณแม่สามารถแยกการอาเจียน และแหวะนม ออกกันได้ เพียงสังเกตอาการ หรือปฏิกิริยาของลูกน้อยหลังจากแสดงอาการออกมาได้ง่าย ๆ ดังนี้

          • อาเจียน: อาการอาเจียน เป็นอาการที่กระเพาะขับอาหารออกอย่างรุนแรง หากลูกน้อยมีอาการอาเจียน หลังจากที่เขาอาเจียนแล้ว จะแสดงอาการหงุดหงิด ร้องไห้ อารมณ์เสีย
          • แหวะนม: แหวะนม เป็นอาการที่กระเพาะดันอาหารไหลออกจากปาก ซึ่งหากลูกน้อยมีอาการแหวะนม หลังจากที่เขาแหวะนมแล้ว เขาจะไม่ได้แสดงอาการอะไร หรือไม่ได้ใส่ใจว่าเกิดอะไรขึ้นกับตัวเขาเอง และยังสามารถทำกิจกรรมที่ทำอยู่ต่อเนื่องไปได้

ทำไมลูกน้อยถึงอาเจียน และแหวะนม

อย่างที่เราทราบกันดีว่า ระบบย่อยอาหารของเด็กเล็กจะยังทำงานไม่เต็มที่ และยังคงต้องใช้เวลาในการพัฒนาอวัยวะในระบบต่าง ๆ อาการอาเจียน และแหวะนม เป็นสิ่งที่สามารถเกิดขึ้นได้ ซึ่งสามารถแยกสาเหตุที่ก่อให้เกิดอาการเหล่านี้ได้ ดังนี้

จะดูแลลูกน้อยที่มีอาการอาเจียน และแหวะนมอย่างไร

หลักจากที่คุณแม่หาสาเหตุเบื้องต้นได้แล้วว่า เพราะอะไรถึงทำให้ลูกน้อยมีอาการอาเจียน และแหวะนม ควรลองปรับเปลี่ยนพฤติกรรม อาหาร และการดูแล ตามสาเหตุ เช่น อาจจะลองปรับเปลี่ยนปริมาณ หรือจังหวะการให้นมที่เหมาะสมกับลูกน้อย หรือการปรับเปลี่ยนอาหาร สำหรับเด็กโต ก็มีส่วนช่วยในการป้องกันไม่ให้เกิดการอาเจียน หรือแหวะนมได้

นอกจากนี้ ในคุณแม่ที่ไม่สามารถให้นมแม่ได้ และจำเป็นต้องให้นมผงทดแทนนมแม่ การเลือกสูตรนมผงให้เหมาะกับลูกน้อย ก็อาจจะช่วยลดอาการเหล่านี้ได้ เช่น การใช้นมสูตรย่อยง่าย ที่มี PHP (Partially Hydrolyzed Protein) หรือโปรตีนที่ผ่านการย่อยบางส่วน ซึ่งมีโมเลกุลขนาดเล็ก ทำให้ย่อยได้ง่าย และดูดซึมได้ดี จึงช่วยลดอาการแหวะนมได้ถึง 36% ใน 24 ชั่วโมง

อย่างไรก็ตาม การอาเจียน และแหวะนมเป็นสิ่งที่สามารถเกิดขึ้นได้ และเป็นเรื่องปกติ แต่หากเกิดการอาเจียน ร่วมกับอาการอื่น ๆ เช่น ผื่นขึ้น ตัวร้อน ท้องเสีย ปวดท้อง อาเจียนปนเลือด เป็นต้น ควรรีบพาลูกน้อยนำส่งโรงพยาบาล เพื่อทำการรักษาโดยด่วน

คุณแม่อาจจะรู้สึกสับสน และกังวลเมื่อลูกน้อยร้องไห้ไม่หยุด หรือนอนไม่หลับ สาเหตุอาจจะเกิดจากอะไรก็ได้ เมื่อลูกน้อยแสดงอาการแบบนี้ ลองเช็กสาเหตุที่อาจจะเป็นคำตอบของการร้องไห้ หรือนอนไม่หลับ ได้แก่

          • ลูกหิวหรือไม่
          • ต้องการเปลี่ยนผ้าอ้อม
          • เบื่อหน่าย หรือเหนื่อยล้า
          • ต้องการให้อุ้ม หรือกอด
          • มีสิ่งเร้ารอบตัวมากเกินไป เช่น ลมแรง แสงสว่าง เสียงดัง เป็นต้น
          • อากาศร้อน หรือเย็นมากเกินไป

หากลองเช็กสาเหตุข้างต้น และทำการแก้ไขแล้ว ลูกน้อยไม่มีอาการ หรือไม่แสดงท่าทีว่าจะหยุดร้อง หรือนอนหลับ สาเหตุต่อไปที่คุณแม่ควรมองหาคือ อาการไม่สบายท้องต่าง ๆ ได้แก่ อาการจุกเสียด ท้องอืด ท้องเฟ้อ ท้องผูก ปวดท้อง นอกจากนี้ ลูกน้อยอาจจะแสดงอาการงอแง หรือร้องไห้หลังจากการอาเจียนได้อีกด้วย รวมไปถึงเด็กที่ภาวะกรดไหลย้อน

รู้จักกับ “โคลิก” อาการที่เขาว่า เด็กเห็นผี

อีกหนึ่งสาเหตุที่ทำให้ลูกน้อยร้องไห้ คืออาการโคลิก ในบางบ้านอาจจะเข้าใจว่า โคลิกเป็นอาการของเด็กที่เห็นผี หรือแม่ซื้อ ซึ่งในทางการแพทย์แล้วก็ยังไม่สามารถหาสาเหตุที่แน่ชัดได้ว่า เกิดขึ้นจากอะไร บ้างก็สันนิษฐานว่า อาการโคลิกน่าจะเกี่ยวข้องกับปัญหาระบบย่อยอาหารที่ยังทำงานไม่ได้เต็มที่ เลยทำให้ลูกน้อยรู้สึกไม่สบายตัว

ลักษณะอาการของลูกน้อยที่มีอาการโคลิก จะร้องไห้โดยฉลับพลัน และร้องไห้เป็นเวลานาน อาการโคลิกจะเกิดกับเด็ก อายุตั้งแต่แรกเกิด จนไปถึงอายุประมาณ 4 – 6 เดือน อาการโคลิกก็จะหยุดไปเอง คุณแม่สามารถสังเกต และแยกอาการโคลิก ออกจากการร้องไห้ปกติได้ ดังนี้

          • ลูกน้อยจะร้องไห้แบบฉับพลัน อย่างไม่มีสาเหตุ สามารถร้องไห้ได้ยาวนานถึง 3 ชั่วโมงขึ้นไปต่อวัน และร้องไห้อย่างน้อย 3 วันต่อสัปดาห์ รวมทั้งร้องไห้ติดต่อกัน 3 สัปดาห์ขึ้นไป
         • เวลาร้องไห้ จะแสดงอาการเหมือนเจ็บปวด ทั้งกำหมัด แอ่นหลังขึ้น และยกเข่าขึ้นมาชิดหน้าท้อง
         • หน้าแดงเวลาร้องไห้
         • ไม่ว่าจะยกอุ้ม ปลอบ กล่อม ลูกน้อยก็ไม่หยุดร้องไห้

เมื่อลูกมีอาการร้องกวน ร้องไห้ไม่หยุด หรือเป็นโคลิก ควรทำอย่างไร

ในกรณีที่ลูกน้อยมีอาการร้องกวน งอแง หรือร้องไห้ไม่หยุด ลองแก้ไขด้วยการเช็กลูกน้อยไปทีละจุด เช่น ดูว่าลูกหิวหรือไม่ ต้องการเปลี่ยนผ้าอ้อม มีสิ่งเร้ารอบตัวมากเกินไปหรือเปล่า หรืออากาศทำให้ไม่สบายตัว เป็นต้น หากปรับแก้แล้วยังพบว่าลูกน้อยยังร้องไห้อยู่ ให้ลองสังเกตอาการไม่สบายท้องต่าง ๆ อย่าง ท้องผูก ท้องอืด จุดเสียด หรือสำหรับเด็กในช่วงแรกเกิดเป็นต้นไป อาจจะพบอาการโคลิกร่วมด้วย

อย่างไรก็ตาม คุณแม่สามารถบรรเทาอาการร้องกวน ร้องไห้ไม่หยุด รวมทั้งโคลิก ด้วยวิธีเหล่านี้ได้

          • หมั่นจับลูกเรอ หลังจากให้นมเสร็จ นอกจากนี้ เวลาให้นม คุณแม่ควรให้นมในลักษณะที่เอียง ตั้งขึ้น หรืออุ้มลูกนั่ง เพื่อให้นมได้ไหลลงกระเพาะได้ง่าย ลดอากาศที่จะหลุดเข้าไปในกระเพาะจนทำให้เกิดอาการไม่สบายท้อง นอกจากนี้ คุณแม่ที่ไม่สามารถให้นมแม่ได้ และจำเป็นต้องให้นมผงทดแทนนมแม่ การเลือกสูตรนมผงให้เหมาะกับลูกน้อย อย่างนมสูตรย่อยง่าย ที่มี PHP (Partially Hydrolyzed Protein) โปรตีนผ่านการย่อยบางส่วน ซึ่งมีโมเลกุลขนาดเล็ก ทำให้ระบบย่อยอาหารของลูก สามารถย่อยได้ง่าย และดูดซึมได้ดี ก็จะช่วยลดอาการร้องกวนได้ 33% ใน 24 ชั่วโมงด้วยเช่นกัน

          • ระหว่างที่ลูกร้องไห้ ให้อุ้มลูกน้อยชิดกับหน้าอก เพื่อให้เขาได้ยินเสียงหัวใจเต้นของคุณแม่ หรือลองโยกตัวเบาระหว่างที่อุ้มลูกร่วมด้วย ก็ได้เช่นกัน

          • ใช้การอาบน้ำอุ่น และการนวด เพื่อให้ลูกรู้สึกผ่อนคลาย

          • สร้างบรรยากาศรอบข้างให้สงบ เนื่องจากอาจจะมีสิ่งเร้ารอบตัวมากเกินไป เช่น ลมแรง แสงสว่าง เสียงดัง เป็นต้น พยายามสร้างสภาพแวดล้อมที่หลีกเลี่ยงการรบกวน หรือสร้างความอ่อนไหวให้กับลูกน้อย เช่น ปิดเสียงทีวี หรี่ไฟ ปรับอุณหภูมิในห้องไม่ให้ร้อน หรือเย็นเกินไป เป็นต้น