มดลูกไม่เข้าอู่ สัญญาณเตือนที่คุณแม่หลังคลอดควรรู้

เลือกอ่านตามหัวข้อ

• มดลูกไม่เข้าอู่ คืออะไร
• มดลูกไม่เข้าอู่ สาเหตุ
• มดลูกไม่เข้าอู่มีอาการอย่างไร
• มดลูกไม่เข้าอู่ มดลูกเข้าอู่ช้า อันตรายไหม
• มดลูกไม่เข้าอู่ การรักษา
• เลือกโภชนาการที่มี MFGM เพื่อ IQ และทักษะสมองเพื่อความสำเร็จ EF ที่เหนือกว่า

แม้ว่าจะคลอดบุตรแล้ว แต่หลังจากการคลอดบุตรร่างกายของคุณแม่ยังคงมีการเปลี่ยนแปลงอยู่ โดยเฉพาะมดลูกที่ขยายตัวมากเพื่อรองรับทารก เมื่อคลอดเสร็จมดลูกต้องหดตัวกลับสู่ขนาดปกติ ซึ่งเราเรียกว่าการเข้าอู่หรือมดลูกเข้าอู่ หากมดลูกไม่เข้าอู่ตามเวลาที่ควร อาจส่งผลให้เกิดภาวะแทรกซ้อน เช่น เลือดออกมาก ติดเชื้อ หรือแม้แต่ภาวะอันตรายที่ต้องรีบรักษา คุณพ่อคุณแม่มือใหม่จึงควรเรียนรู้เรื่องนี้เพื่อดูแลสุขภาพแม่หลังคลอดอย่างใกล้ชิดค่ะ

มดลูกไม่เข้าอู่ คืออะไร

มดลูกไม่เข้าอู่ (Subinvolution of uterus) คือ ภาวะที่มดลูกหลังคลอดไม่สามารถหดกลับสู่ตำแหน่งและขนาดปกติภายใน 6–8 สัปดาห์ตามธรรมชาติ โดยทั่วไป มดลูกจะค่อย ๆ ลดขนาดลงในแต่ละวันหลังคลอด สังเกตได้จากตำแหน่งยอดมดลูกที่ลดลงเรื่อย ๆ จนกลับไปอยู่ในอุ้งเชิงกรานเดิม

แต่หากมดลูกยังไม่เข้าอู่หรือมดลูกไม่หดรัดตัว ยังมีขนาดใหญ่กว่าปกติเมื่อครบระยะเวลา อาจแปลว่าเกิดปัญหาบางอย่าง เช่น การมีเศษรกค้าง การติดเชื้อ หรือกล้ามเนื้อมดลูกอ่อนแรง ซึ่งต้องได้รับการดูแลรักษา

มดลูกไม่เข้าอู่ สาเหตุ

ภาวะมดลูกไม่เข้าอู่ มีสาเหตุหลายอย่างที่ขัดขวางกระบวนการหดรัดตัวตามธรรมชาติของมดลูก โดยสาเหตุหลักที่พบได้บ่อย มีดังนี้

1. กล้ามเนื้อมดลูกอ่อนแรง เกิดจากการตั้งครรภ์แฝด ทารกตัวใหญ่ หรือการคลอดที่ยาวนาน ทำให้มดลูกเหนื่อยและไม่สามารถหดรัดตัวได้เต็มที่
   
2. เศษรกหรือเยื่อหุ้มทารกค้างในโพรงมดลูก เศษเหล่านี้ทำให้มดลูกหดตัวไม่ได้สมบูรณ์ ร่างกายจึงพยายามขับออกโดยการหลั่งเลือดต่อเนื่อง
   
3. การติดเชื้อภายในโพรงมดลูก เยื่อบุโพรงมดลูกที่อักเสบทำให้มดลูกตอบสนองต่อการหดตัวไม่ดี
   
4. ไม่ได้ให้นมบุตร การให้นมช่วยกระตุ้นฮอร์โมนออกซิโตซิน ซึ่งมีบทบาทสำคัญต่อการหดรัดตัวของมดลูก หากแม่ไม่ได้ให้นมลูก อาจทำให้มดลูกกลับช้ากว่าปกติ
   
5. ความผิดปกติของโครงสร้างมดลูก เช่น มดลูกคว่ำหน้า คว่ำหลัง หรือตำแหน่งผิดปกติ ทำให้น้ำคาวปลาไหลออกลำบากและมดลูกหดตัวไม่สะดวก
   
6. มีเนื้องอกหรือก้อนภายในมดลูก เช่น เนื้องอกกล้ามเนื้อมดลูกที่รบกวนการหดรัดตัว
   
7. ภาวะกระเพาะปัสสาวะหรือลำไส้กดทับ ปัสสาวะคั่งหรือท้องผูกมาก ๆ ทำให้กดมดลูกจนหดรัดตัวได้ไม่เต็มที่
   
8. ผ่าตัดคลอด ในบางกรณีการผ่าตัดทำให้การหดตัวของมดลูกไม่เป็นไปตามปกติ
   

มดลูกไม่เข้าอู่มีอาการอย่างไร

มดลูกไม่เข้าอู่มีอาการที่คุณแม่ควรใส่ใจและสังเกตตัวเองอย่างใกล้ชิด เพราะการรู้ทันอาการจะช่วยให้เข้ารับการรักษาได้รวดเร็วขึ้น สำหรับคำถามที่ว่า มดลูกไม่เข้าอู่ อาการอย่างไร คุณแม่สามารถสังเกตสัญญาณเตือนต่าง ๆ ดังต่อไปนี้ค่ะ

• น้ำคาวปลามีปริมาณมากและสีไม่จางลง โดยปกติน้ำคาวปลาจะมีสีแดงสดในช่วง 3-4 วันแรก จากนั้นจะค่อย ๆ เปลี่ยนเป็นสีชมพูหรือน้ำตาล และสุดท้ายเป็นสีเหลืองใสหรือขาว จนหมดไปใน 4-6 สัปดาห์ แต่ในภาวะมดลูกไม่เข้าอู่อาการที่เด่นชัดคือน้ำคาวปลายังคงมีสีแดงสดนานเกิน 1-2 สัปดาห์ มีปริมาณมากไม่ลดลง หรือบางครั้งอาจมีปริมาณลดลงแล้วกลับมาออกมากอีกครั้ง
• มีเลือดออกผิดปกติทางช่องคลอด อาจมีเลือดสด ๆ ไหลออกมาเป็นลิ่มเลือดขนาดใหญ่ หรือมีเลือดออกกะปริบกะปรอยนานกว่าปกติ
• คลำพบยอดมดลูกทางหน้าท้องได้นานกว่าปกติ หากผ่านไปแล้ว 2 สัปดาห์หลังคลอด แต่คุณแม่ยังสามารถคลำเจอก้อนแข็งๆ ของมดลูกบริเวณเหนือหัวหน่าวได้ แสดงว่ามดลูกยังลดขนาดลงไม่เต็มที่
• ปวดหน่วงท้องน้อย อาจมีอาการปวดบีบ หรือปวดถ่วง ๆ บริเวณท้องน้อยอย่างต่อเนื่อง ซึ่งแตกต่างจากอาการมดลูกหดรัดตัวที่มักปวดเป็นพัก ๆ และจะดีขึ้นเมื่อเวลาผ่านไป
• น้ำคาวปลามีกลิ่นเหม็นผิดปกติ หากภาวะมดลูกไม่เข้าอู่มีสาเหตุมาจากการติดเชื้อ น้ำคาวปลาจะมีกลิ่นเหม็นรุนแรงคล้ายของเน่าเสีย
• มีไข้ หนาวสั่น เป็นอาการที่บ่งชี้ชัดเจนว่าอาจมีการติดเชื้อเกิดขึ้นในร่างกาย ควรรีบพบแพทย์โดยด่วน

หากคุณแม่พบว่าตัวเองมีอาการข้อใดข้อหนึ่งดังที่กล่าวมา โดยเฉพาะอาการเลือดออกที่ผิดปกติและน้ำคาวปลาที่ไม่จางลง ไม่ควรนิ่งนอนใจและควรรีบปรึกษาแพทย์ทันที

มดลูกไม่เข้าอู่ มดลูกเข้าอู่ช้า อันตรายไหม

คุณแม่หลังคลอดหลายคนอาจสงสัยว่ามดลูกเข้าอู่กี่วัน ซึ่งภาวะมดลูกไม่เข้าอู่หรือมดลูกเข้าอู่ช้าเป็นภาวะที่ไม่ควรมองข้าม เพราะอาจก่อให้เกิดอันตรายหลายประการ เช่น

• ตกเลือดหลังคลอด เป็นภาวะที่อันตรายและพบได้บ่อยที่สุด หากมดลูกหดตัวไม่ดี เลือดจะออกมากจนทำให้ซีด หน้ามืด หรือช็อกได้
• ติดเชื้อในโพรงมดลูก น้ำคาวปลาที่คั่งค้างทำให้เชื้อแบคทีเรียเจริญเติบโต เกิดไข้สูง หนาวสั่น ปวดท้อง และกลิ่นเหม็น หากลุกลามอาจติดเชื้อในกระแสเลือด
• ฟื้นตัวช้ากว่าปกติ ทำให้ร่างกายคุณแม่ไม่แข็งแรง มีอาการอ่อนเพลียเรื้อรัง ส่งผลต่อการดูแลทารก
• ภาวะฉุกเฉิน หากเสียเลือดมากโดยไม่ได้รับการรักษาทันเวลา อาจเป็นอันตรายถึงชีวิต
  

มดลูกไม่เข้าอู่ การรักษา

มดลูกไม่เข้าอู่แพทย์จะทำการวินิจฉัยโดยการซักประวัติ ตรวจร่างกายภายในเพื่อประเมินขนาดและความแข็งของมดลูก และอาจทำการอัลตราซาวนด์เพื่อดูว่ามีเศษรกค้างอยู่หรือมีสิ่งผิดปกติอื่นในโพรงมดลูกหรือไม่ จากนั้นจะวางแผนการรักษาตามสาเหตุที่ตรวจพบ ซึ่งโดยทั่วไปมีแนวทางดังนี้

• การใช้ยาช่วยการหดรัดตัวของมดลูก แพทย์อาจสั่งยาในกลุ่ม Oxytocin Methylergonovine หรือ Misoprostol เพื่อกระตุ้นให้กล้ามเนื้อมดลูกหดรัดตัวได้ดีขึ้น
• การให้ยาปฏิชีวนะ ในกรณีที่ตรวจพบหรือสงสัยว่ามีการติดเชื้อในโพรงมดลูก แพทย์จะให้ยาปฏิชีวนะเพื่อกำจัดเชื้อโรค ซึ่งเป็นสิ่งจำเป็นอย่างยิ่งในการควบคุมการติดเชื้อไม่ให้ลุกลาม
• การขูดมดลูก หากการทำอัลตราซาวนด์พบว่ามีเศษรกหรือเยื่อหุ้มรกค้างอยู่ในโพรงมดลูก แพทย์จำเป็นต้องทำการขูดมดลูกเพื่อนำสิ่งตกค้างเหล่านั้นออกมาให้หมด ซึ่งจะช่วยให้มดลูกกลับมาหดรัดตัวเป็นปกติและหยุดเลือดออกได้

นอกจากการรักษาทางการแพทย์แล้ว การดูแลตัวเองของคุณแม่ก็เป็นส่วนสำคัญเช่นกัน เช่น การพักผ่อนให้เพียงพอ การดื่มน้ำมาก ๆ การรับประทานอาหารที่มีธาตุเหล็กสูงเพื่อบำรุงเลือด และการทำความสะอาดอวัยวะเพศภายนอกอย่างถูกสุขลักษณะเพื่อป้องกันการติดเชื้อเพิ่มเติม โดยเฉพาะคุณแม่ผ่าคลอด วิธีทําให้มดลูกเข้าอู่เร็ว ผ่าคลอด ที่ง่ายที่สุดคือการให้นมลูก และดื่มน้ำบ่อย ๆ นอกเหนือจากนี้สามารถขอคำปรึกษาแพทย์เพิ่มเติมได้ค่ะ

เลือกโภชนาการที่มี MFGM เพื่อ IQ และทักษะสมองเพื่อความสำเร็จ EF ที่เหนือกว่า

นอกจากการดูแลสุขอนามัย สุขภาพโดยรวม และเฝ้าสังเกตพัฒนาการของของลูกน้อยว่าเหมาะสมตามวัยแล้วหรือไม่แล้ว การดูแลด้านโภชนาการตั้งแต่ลูกยังเล็ก โดยเฉพาะในช่วง 5 ปีแรกของชีวิตนั้น ถือว่าเป็นการปูพื้นฐานที่สำคัญให้กับชีวิตของลูก จะช่วยให้ลูกพร้อมเติบโตมาเป็นเด็กที่ทั้งฉลาดทางความคิดและฉลาดทางอารมณ์

โดยโภชนาการที่สำคัญที่ลูกน้อยควรได้รับก็คือนมแม่ เพราะในนมแม่ที่มี MFGM หนึ่งเดียวที่มีงานวิจัยรองรับว่า* ช่วยให้มี IQ และ EF ที่เหนือกว่าตั้งแต่ 5 ขวบปีแรก ให้ลูกพร้อมกว่าเมื่อถึงวัยเข้าเรียน โดย MFGM ในนมแม่ เป็นองค์ประกอบสำคัญในการสร้างเส้นใยประสาท (Myelin Sheath) และเพิ่มประสิทธิภาพในการส่งสัญญาณประสาทเชื่อมต่อระหว่างเซลล์สมอง ทำให้สมองทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ สามารถเรียนรู้และจดจำได้ดียิ่งขึ้น

*สถาบันสุขภาพเด็กแห่งชาติมหาราชินีและศูนย์นมแม่แห่งประเทศไทย. นมแม่กับการพัฒนาทักษะสมองส่วน Executive Function. 2561