ทารกอาเจียน เด็กทารกอ้วกบ่อย แบบไหนเป็นสัญญาณอันตราย

ตรวจสอบข้อมูลโดย : ผศ.พญ.ดิษจี ลุมพิกานนท์
กุมารแพทย์ สาขาทารกแรกเกิดและปริกำเนิด
ภาควิชากุมารเวชศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ วชิรพยาบาล

Enfa สรุปให้

• ทารกอาเจียนอาจเกิดจากระบบย่อยยังไม่สมบูรณ์หรือกินนมมากเกินไป แต่หากมีไข้สูง อาเจียนพุ่ง หรือมีเลือดปน ต้องรีบพบแพทย์. ควรสังเกตลักษณะอาเจียนและอาการร่วม เช่น ขาดน้ำ ซึม ปัสสาวะน้อย เพื่อประเมินความรุนแรง. ไม่ควรหยุดให้นม และควรปรึกษาแพทย์เรื่องน้ำเกลือแร่หรือโภชนาการที่ย่อยง่าย. หากอาเจียนต่อเนื่องเกิน 12 ชั่วโมงหรือมีอาการผิดปกติ ต้องรีบพาไปพบแพทย์ทันที 

ในวัยทารก คุณแม่อาจเห็นทารกมีอาการแหวะหรือทารกอาเจียนเป็นนมออกมาได้ ซึ่งถือว่าเป็นอาการปกติได้ เพราะหูรูดบริเวณรอยต่อระหว่างหลอดอาหารและกระเพาะอาหารของลูกอาจยังไม่แข็งแรง หรือลูกกินนมมากเกินไป แต่อย่างไรก็ตาม มีอาการแหวะนมหรืออาเจียน ที่เป็นสัญญาณอันตรายที่บอกว่าอาจมีความผิดปกติบางอย่างเกิดขึ้น และคุณแม่ไม่ควรชะล่าใจ เราไปดูกันค่ะว่าทารกอาเจียนแบบไหนอาจเป็นสัญญาณอันตรายที่ต้องเฝ้าระวัง

ทารกอาเจียนแบบไหนอาจเป็นสัญญาณอันตราย

• ทารกอาเจียนและมีไข้สูง

  ถ้าหลังจากทารกอาเจียนแล้วมีไข้สูงมากกว่า 37.8 องศา อาจเป็นสัญญาณของการติดเชื้อทางเดินอาหารส่วนบน ดังนั้นในทารกและเด็กเล็กถ้าอาเจียนพร้อมกับมีไข้สูง ให้คุณแม่ติดตามอาการอย่างใกล้ชิด และพาลูกไปพบแพทย์

• ทารกอาเจียนมีน้ำดีปน (สีเหลืองปนเขียว/สีเขียว)

  โดยเฉพาะในเด็กเล็ก หากเด็กแรกเกิดอาเจียนออกมาแล้วมีสีเขียวหรือสีเหลืองปนเขียว นั่นหมายถึงสีของน้ำดี อาจเกิดจากภาวะลำไส้อุดตัน โดยเฉพาะถ้ามีอาการท้องอืด ไม่ถ่ายอุจจาระร่วมด้วย ต้องรีบพาไปพบคุณหมอทันที

• ทารกอาเจียนเป็นเลือด

  ทารกอาเจียนเป็นเลือดถือว่าอันตราย เพราะอาจเกิดจากภาวะที่มีเลือดออกในทางเดินอาหาร เช่น หลอดอาหารอักเสบ กระเพาะอาหารอักเสบ ซึ่งอันตรายเสี่ยงต่อการเกิดอาการช็อก (หากทารกเสียเลือดมาก) หรือซีด (หากเลือดออกน้อยแต่ออกบ่อย) ต้องรีบพาลูกไปพบคุณหมอ

• ทารกอาเจียนและมีอาการถ่ายผิดปกติร่วมด้วย

  หากทารกอาเจียนพร้อมกับมีอาการท้องเสียร่วมด้วย แสดงว่าทารกมีการติดเชื้อในลำไส้หรือทางเดินอาหาร ในทางกลับกัน หากมีอาการท้องอืด ไม่ถ่ายอุจจาระร่วมด้วย อาจเกิดมาจากภาวะลำไส้อุดตัน ต้องรีบพาลูกไปพบคุณหมอ

• ทารกอาเจียนพุ่ง ซึม

  หากทารกมีอาการนี้หลังจากได้รับการกระทบกระเทือนทางสมองภายใน 24 ชั่วโมง เช่น ทารกตกเตียงหัวกระแทกพื้น แสดงถึงอาการผิดปกติของสมอง ต้องรีบพาลูกไปพบคุณหมอ

• ทารกอาเจียนและมีอาการขาดน้ำ

  ถ้าทารกอาเจียนหลายรอบ คุณแม่ต้องระวังเพราะเด็กเล็กจะขาดน้ำได้ง่าย และพยายามให้ลูกดูดนมบ่อยๆ ตามที่ลูกต้องการ หรือป้อนน้ำให้จิบเรื่อยๆ หากเป็นมากอาจต้องทานน้ำเกลือแร่สำหรับเด็กตามที่แพทย์สั่ง พร้อมสังเกตว่าลูกมีอาการเหล่านี้ด้วยหรือไม่ เพราะอาการเหล่านี้เป็นสัญญาณบอกว่าร่างกายลูกเริ่มขาดน้ำ

  • ลูกเริ่มซึม ไม่ร่าเริง

  • ตาลึก โหล กระหม่อมบุ๋ม

  • ร้องไห้แต่ไม่มีน้ำตาออกมา

  • ปากแห้ง

  • ปัสสาวะน้อยลง สามารถสังเกตได้จากผ้าอ้อมว่าเปียกน้อยลง

  หากทารกอาเจียนหรือท้องเสียค่อนข้างมาก ควรรีบพาลูกไปพบคุณหมอโดยเร็ว เพราะเด็กเล็กจะ เป็นอันตรายจากการขาดน้ำหรือการติดเชื้อรุนแรงได้ง่าย

สิ่งสำคัญที่ควรทำเมื่อทารกแหวะนม หรือ อาเจียน

• สังเกตลักษณะอาเจียนที่ออกมาว่าเป็นนม เสมหะสีอะไร อาเจียนแบบพุ่งหรือไม่พุ่ง เนื่องจากลักษณะอาเจียนแบบต่างๆ จะช่วยให้แพทย์วินิจฉัยโรคได้

• เมื่อทารกอาเจียน ให้สังเกตว่ามีอาการอื่นๆ ร่วมด้วยหรือไม่ ถ้ามี ต้องรีบพาทารกไปปรึกษาแพทย์ ไม่ควรชะล่าใจ เพราะอาจเป็นสัญญาณอันตราย ต้องได้รับการแก้ไขอย่างทันท่วงทีหรือถูกวิธีค่ะ

• เมื่อทารกอาเจียน คุณแม่ไม่ควรหยุดให้นม ควรให้ลูกกินนมต่อไป เพราะเสี่ยงต่อการขาดสารอาหารและน้ำได้ และหากทารกเริ่มแสดงอาการขาดน้ำ คุณแม่ควรปรึกษาคุณหมอหรือเภสัชกรเกี่ยวกับการใช้ผงน้ำตาลเกลือแร่ (ORS) สำหรับทารก

• หากทารกกินนมแล้วอาเจียนออกมาทั้งทางปากและจมูก อาจส่งผลให้เยื่อบุโพรงจมูกอักเสบ เป็นหวัด มีน้ำมูก หรือเสียงครืดคราดได้ หากอาการนี้เป็นอยู่หลายวัน ควรปรึกษาคุณหมอ

• โดยทั่วไป เมื่อทารกอาเจียนออกทางจมูกเพียงครั้งสองครั้งไม่มีอันตราย อันตรายที่จะเกิดได้ก็คือ อาเจียนนมแล้วสำลักนมเข้าหลอดลม ซึ่งคุณแม่รู้ได้จากการที่ลูกไออย่างแรง ให้คุณแม่ช่วยลูกด้วยการรีบจับลูกคว่ำหน้าลงในท่าศีรษะต่ำ เพื่อให้นมออกทางปากแทนทางจมูกได้ หรือให้อยู่ในท่านอนตะแคง และใช้ลูกยางแดงดูดเอานมที่ค้างอยู่ในจมูกและปากออก

• ทารกอาเจียนถี่หรืออาเจียนอย่างต่อเนื่องมากกว่า 12 ชั่วโมง และไม่มีอาการที่ดีขึ้น ต้องรีบพาไปหาคุณหมอ

เมื่อทารกอาเจียนหลังกินนม

คุณแม่บางคนอาจพบว่าลูกน้อยอาเจียนหลังกินนม โดยเฉพาะหลังกินนมผง นั่นอาจเกิดจากการที่ระบบย่อยของเขามีปฏิกิริยาต่อนมที่กินเข้าไป เนื่องจากระบบย่อยของเขายังทำงานได้ไม่เต็มที่ จึงยังไม่สามารถย่อยโปรตีนและน้ำตาลแลคโตสในนมได้ นมจึงผ่านลงไปในลำไส้ได้ยาก จึงเหลือตกค้างในกระเพาะและไหลย้อนกลับมาเป็นอาเจียนได้

คุณแม่จึงควรปรึกษาคุณหมอเพื่อเลือกนมสูตรย่อยง่าย ที่สอดคล้องกับระบบย่อยของลูก เพราะเป็นสูตรที่มีโปรตีนผ่านการย่อยบางส่วน และมีน้ำตาลแลคโตสต่ำกว่านมสูตรปกติ จะช่วยแก้ไขปัญหานี้ได้

โดยทั่วไป เมื่อทารกอาเจียน หากเป็นระยะเวลาสั้นๆ และไม่มีอาการอื่นร่วมด้วยมักไม่น่าเป็นห่วง ดังนั้นสิ่งสำคัญคือคุณแม่ต้องสังเกตอาการข้างเคียงของลูกด้วย เพื่อจะได้รับมือกับอาการผิดปกติที่จะตามมากับอาการอาเจียนของลูกได้ทันท่วงทีค่ะ

เลือกโภชนาการที่ย่อยง่าย ถ่ายคล่อง สมองดี ผสมโปรตีนที่ผ่านการย่อยบางส่วย

หากลูกมีอาการไม่ปกติ เช่น การที่ลูกร้องตอนกลางคืน ไม่มีสาเหตุ แหวนะนม อาจเกิดจากหลายปัจจัย ไม่ว่าจะเป็นพัฒนาการตามวัย อารมณ์ ความกลัว ฝันร้าย หรือปัญหาทางกายภาพ เช่น แพ้อาหารหรือไม่ถูกกับนม การเข้าใจพฤติกรรมของลูกแต่ละช่วงวัยคือกุญแจสำคัญที่จะช่วยให้คุณพ่อคุณแม่สามารถดูแลลูกได้อย่างเหมาะสมและมั่นใจยิ่งขึ้น

ทั้งนี้ ในช่วงวัยแรกเกิด ระบบย่อยอาหารของลูกน้อยยังทำงานได้ไม่เต็มที่ เด็กมากกว่า 70% จึงมีโอกาสเกิดอาการไม่สบายท้อง เช่น ท้องผูก ท้องอืด แหวะนม และร้องกวน การเลือกโภชนาการที่ย่อยง่ายจึงเป็นกุญแจสำคัญ เพื่อช่วยให้ลูกสบายท้อง ถ่ายคล่อง และเรียนรู้ได้เต็มศักยภาพ

โดยเฉพาะโภชนาการที่ผสมโปรตีนที่ผ่านการย่อยบางส่วน (PHP) ซึ่งมีขนาดโมเลกุลเล็ก ย่อยง่าย ดูดซึมไว ลดการเกิดแก๊สและปัญหาขับถ่าย พร้อมทั้งเสริมด้วยเส้นใยสุขภาพอย่าง PDX และ GOS ที่ช่วยปรับสมดุลลำไส้ และสารอาหารบำรุงสมอง เช่น MFGM และ DHA เพื่อส่งเสริมพัฒนาการทั้ง IQ และ EQ ของลูกน้อยอย่างต่อเนื่อง

ดังนั้น หากไม่สามารถให้นมแม่ได้ โภชนาการที่ย่อยง่าย ผสมโปรตีนย่อยบางส่วน และเสริมสารอาหารสำคัญ คือทางเลือกที่ช่วยให้ลูกเติบโตแข็งแรง สมองดี พร้อมเรียนรู้อย่างไม่สะดุด