DSPM คู่มือเฝ้าระวัง และส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย

เลือกอ่านตามหัวข้อ

• DSPM คืออะไร
• การประเมินพัฒนาการเด็ก DSPM สำคัญอย่างไร
• พัฒนาการ DSPM 5 ด้าน มีอะไรบ้าง
• แบบสรุปพัฒนาการ 5 ด้านปฐมวัย
• แบบประเมิน DSPM ล่าสุด
• เลือกเอนฟาโกรสูตรที่ใช่ แบรนด์เดียวที่เสริม MFGM
  

พัฒนาการเด็กในช่วงแรกเกิดถึง 5 ปี ถือเป็นช่วงเวลาสำคัญของลูกน้อย เพราะเป็นช่วงเวลาที่สมองและร่างกายเติบโตเร็วที่สุด หากพ่อแม่เข้าใจและติดตามพัฒนาการได้ถูกต้อง เด็กจะได้รับการส่งเสริมอย่างเหมาะสมที่สุด 

คุณพ่อคุณแม่สามารถใช้ DSPM หรือ คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย ที่กระทรวงสาธารณสุขจัดทำขึ้นเพื่อเป็นมาตรฐานใช้ทั่วประเทศได้ เป็นเครื่องมือในการเฝ้าระวังและติดตามพัฒนาการลูกน้อยได้อย่างใกล้ชิด พร้อมส่งเสริมลูกได้อย่างเต็มที่ตามแนวปฏิบัติในคู่มือ โดยมีรายละเอียดดังนี้

DSPM คืออะไร

DSPM หรือ Developmental Surveillance and Promotion Manual คือ คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย หรือแบบประเมินพัฒนาการปฐมวัย DSPM ที่ออกแบบมาเพื่อให้บุคลากรสาธารณสุขและผู้ปกครองสามารถติดตามพัฒนาการเด็กแรกเกิดจนถึง 5 ปีได้อย่างเป็นระบบ

DSPM คือเครื่องมือที่ถูกพัฒนาขึ้นโดยกรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข ร่วมกับผู้เชี่ยวชาญจากหลากหลายสถาบัน เพื่อใช้เป็นมาตรฐานกลางสำหรับบุคลากรทางการแพทย์ เช่น แพทย์ พยาบาล นักกิจกรรมบำบัด และคุณพ่อคุณแม่ ในการเฝ้าระวังหรือติดตามดูว่าพัฒนาการของเด็ก ๆ ตั้งแต่แรกเกิดจนถึง 5 ปี เป็นไปตามช่วงวัยหรือไม่ และส่งเสริมพัฒนาการในด้านที่อาจจะยังต้องการการกระตุ้นเพิ่มเติม

โดยจุดเด่นของ DSPM คือ ไม่ใช่การ “ตัดสิน” ว่าเด็กคนไหนเก่งหรือไม่เก่ง แต่เป็นการ “คัดกรองเบื้องต้น” เพื่อให้เราสามารถค้นพบเด็กที่มีแนวโน้มพัฒนาการล่าช้าได้ตั้งแต่เนิ่น ๆ เพราะการได้รับความช่วยเหลือและกระตุ้นพัฒนาการที่ถูกต้องและรวดเร็ว โดยอาศัยวิธีง่าย ๆ ที่ผู้ปกครองทำได้เองที่บ้านด้วยกิจกรรมเด็กอนุบาล เช่น เล่นกับลูก ฝึกใช้กล้ามเนื้อเล็กใหญ่ พูดคุย สื่อสารกับลูกอย่างสม่ำเสมอ

นอกจากนี้ DSPM ยังถูกออกแบบให้เป็น มาตรฐานเดียวกันทั่วประเทศ เพื่อป้องกันความเหลื่อมล้ำ เด็กในชนบทหรือในเมืองจึงได้รับการประเมินด้วยแนวทางเดียวกัน

การประเมินพัฒนาการเด็ก DSPM สำคัญอย่างไร

การประเมินพัฒนาการเด็ก DSPM มีความสำคัญเพราะเป็นด่านแรกที่ช่วยให้พ่อแม่และบุคลากรด้านสุขภาพเห็นสัญญาณบ่งชี้ได้ตั้งแต่เนิ่น ๆ โดยมีความสำคัญ ดังนี้

• ป้องกันการพลาดโอกาส เพราะพัฒนาการเด็กมีช่วงวิกฤติ (Critical period) ที่ถ้าฝึกได้ถูกเวลา เด็กจะเรียนรู้ได้ดีที่สุด เช่น การพูด หรือการเดิน หากเลยช่วงนี้ไป การกระตุ้นอาจยากขึ้น
• พบปัญหาได้เร็ว แก้ไขได้เร็ว เช่น เด็ก 2 ขวบยังไม่พูดเลย หากตรวจพบว่าลูกพัฒนาการช้าได้เร็วสามารถส่งต่อผู้เชี่ยวชาญด้านการพูดและภาษาเพื่อรับการบำบัดได้ทันเวลา
• สร้างความมั่นใจให้พ่อแม่ หลายครั้งพ่อแม่กังวลเกินเหตุ เช่น ลูกพูดช้าเมื่อเทียบกับเพื่อน แต่ DSPM จะช่วยบอกว่าลูกอยู่ในเกณฑ์หรือควรเสริมเพิ่มเติมจริง ๆ
• วางแผนการพัฒนาที่บ้านได้ชัดเจน เพราะ DSPM มีแนวทางกิจกรรมเสริมที่พ่อแม่สามารถนำไปใช้ง่าย เช่น ฝึกให้เด็กหยิบจับของ ฝึกให้พูดคุยตอบสนอง
• สนับสนุนระบบสาธารณสุข ข้อมูลจากการประเมินพัฒนาการเด็ก DSPM ยังช่วยให้รัฐเห็นภาพรวมของเด็กในแต่ละพื้นที่ เพื่อปรับนโยบายด้านพัฒนาการเด็กได้อย่างเหมาะสมอีกด้วย

พัฒนาการ DSPM 5 ด้าน มีอะไรบ้าง

พัฒนาการ DSPM 5 ด้านครอบคลุมทั้งร่างกาย สมอง ภาษา และการเข้าสังคม ซึ่งเป็นหัวใจหลักในการติดตามพัฒนาการเด็ก ได้แก่

1. กล้ามเนื้อมัดใหญ่ (Gross Motor)
ทักษะกล้ามเนื้อมัดใหญ่เกี่ยวข้องกับการเคลื่อนไหว เช่น พลิกตัว นั่ง คลาน เดิน วิ่ง กระโดด เด็กที่มีพัฒนาการดีจะควบคุมร่างกายได้สมวัย

2. กล้ามเนื้อมัดเล็กและสติปัญญา (Fine Motor & Cognitive)
ทักษะกล้ามเนื้อมัดเล็กเน้นการใช้มือและสายตา เช่น หยิบของ เล่นบล็อก วาดรูปง่าย ๆ เชื่อมโยงกับทักษะการคิดแก้ปัญหาและเรียนรู้

3. การเข้าใจภาษา (Receptive Language)
เด็กสามารถฟังและทำตามคำสั่ง เข้าใจความหมายของคำ เช่น “เอามาให้แม่” “นั่งลง”

4. การใช้ภาษา (Expressive Language)
การพูดสื่อสาร การออกเสียง พูดคำแรก ๆ ต่อมาเป็นวลี ประโยค รวมถึงการเล่าเรื่องง่าย ๆ

5. การช่วยเหลือตนเองและพฤติกรรมทางสังคม (Self-help & Social)
ทักษะการช่วยเหลือตนเอง เช่น กินข้าวเอง ใส่รองเท้า และพัฒนาการด้านสังคม เช่น เล่นกับเพื่อน แสดงความรู้สึก เห็นอกเห็นใจผู้อื่น

ทั้งนี้ พัฒนาการ DSPM 5 ด้านนี้มีความสัมพันธ์กัน หากด้านใดด้อยไปอาจส่งผลต่ออีกด้านหนึ่ง เช่น หากการใช้ภาษาไม่สมวัย ก็อาจทำให้การเข้าสังคมยากขึ้นด้วย

แบบสรุปพัฒนาการ 5 ด้านปฐมวัย

ปกติแล้ว ในสมุดสีชมพู ซึ่งคุณแม่จะได้รับตั้งแต่ฝากครรภ์จะมีแบบสรุปพัฒนาการ 5 ด้านปฐมวัย หรือตารางบันทึกพัฒนาการอยู่ด้วย ซึ่งแบบสรุปนี้จะมีลักษณะเป็นตารางที่ระบุช่วงอายุต่าง ๆ เช่น 4 เดือน 6 เดือน 9 เดือน 1 ปี และในแต่ละช่วงอายุก็จะระบุรายการพฤติกรรมหรือทักษะที่เด็กควรทำได้ใน 

โดยพัฒนาการ DSPM 5 ด้านนี้ เจ้าหน้าที่จะทำการซักถามผู้ปกครองและสังเกตพฤติกรรมเด็กโดยตรง แล้วบันทึกผลเป็น “ผ่าน” หรือ “ไม่ผ่าน” ในแต่ละข้อ เพื่อเฝ้าระวังและกระตุ้นพัฒนาการให้มากขึ้น พร้อมทั้งติดตามผลต่อไปเรื่อย ๆ ตัวอย่างแบบสรุปพัฒนาการ 5 ด้านปฐมวัย ดังนี้

ตารางนี้ช่วยให้พ่อแม่สังเกตได้ว่าพัฒนาการเด็กสมวัยหรือไม่ และหากพบว่ายังทำไม่ได้ตามเกณฑ์ ควรหาวิธีเสริมหรือปรึกษาผู้เชี่ยวชาญค่ะ

แบบประเมิน DSPM ล่าสุด

ปัจจุบันใช้ แบบประเมิน DSPM ล่าสุดเป็นฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2562 (หรือที่เรียกว่า White Book) เป็นมาตรฐาน โดยมีรายละเอียด ดังนี้

1. ช่วงอายุประเมินหลัก 9, 18, 30, 42 และ 60 เดือน
2. ขั้นตอนการประเมิน เจ้าหน้าที่สาธารณสุขใช้แบบสอบถามและกิจกรรมทดสอบ เช่น ให้เด็กต่อบล็อก เดินตามคำสั่ง เพื่อดูว่าพัฒนาการตรงตามวัยหรือไม่
3. การส่งเสริม หากพบพัฒนาการล่าช้าเล็กน้อย จะให้พ่อแม่ทำกิจกรรมกระตุ้นที่บ้าน 30 วัน แล้วประเมินซ้ำ 
4. การส่งต่อ ถ้าเด็กยังล่าช้า จะถูกส่งต่อไปยังผู้เชี่ยวชาญ เช่น นักกิจกรรมบำบัด นักแก้ไขการพูด หรือแพทย์เฉพาะทาง
5. การใช้เครื่องมือเสริม เช่น TEDA4I (Thai Early Developmental Assessment for Intervention) สำหรับการประเมินเชิงลึก

สำหรับคุณพ่อคุณแม่ที่ต้องการเข้าถึงข้อมูลหรือดาวน์โหลดแบบประเมิน DSPM ล่าสุด ควรยึดจากแหล่งข้อมูลที่เป็นทางการของกระทรวงสาธารณสุขโดยตรง เช่น เว็บไซต์ของกรมอนามัย หรือสถาบันราชานุกูล

อย่างไรก็ตาม วิธีที่ดีที่สุดคือการพาลูกไปตรวจพัฒนาการตามนัดที่สถานพยาบาลใกล้บ้าน เพราะบุคลากรทางการแพทย์จะใช้เครื่องมือฉบับที่เป็นปัจจุบันที่สุดและสามารถให้คำแนะนำที่เหมาะสมกับลูกของคุณได้อย่างถูกต้องแม่นยำค่ะ 

เลือกเอนฟาโกรสูตรที่ใช่ แบรนด์เดียวที่เสริม MFGM

เอนฟาโกร เอพลัส มายด์โปร สูตรเฉพาะที่มี MFGM, DHA, 2’-FL และวิตามินบี 12 มีส่วนช่วยในการทำงานตามปกติของระบบประสาทและสมอง