ยาขับน้ำคาวปลา จำเป็นไหม ไขข้อสงสัยที่คุณแม่หลังคลอดควรรู้

เลือกอ่านตามหัวข้อ

• ยาขับน้ำคาวปลา คืออะไร
• ขับน้ำคาวปลา จำเป็นต้องใช้ยาหรือไม่
• ยาขับน้ำคาวปลา ผ่าคลอด จำเป็นหรือไม่
• ผ่าคลอด กินยาขับน้ำคาวปลาได้ไหม
• ยาสตรีขับน้ำคาวปลา มีสรรพคุณอะไรบ้าง
• ยาขับน้ำคาวปลา กินตอนไหน ช่วยอะไร
• กินยาขับน้ำคาวปลาหลังคลอด มีผลข้างเคียงอะไรบ้าง
• ยาขับน้ำคาวปลายี่ห้อไหนดี มีวิธีเลือกอย่างไร
• คำแนะนำในการรับประทานยาสำหรับคุณแม่หลังคลอด
• เลือกโภชนาการที่มี MFGM เพื่อ IQ และทักษะสมองเพื่อความสำเร็จ EF ที่เหนือกว่า
  

หลังคลอด ร่างกายของคุณแม่จะเข้าสู่ช่วงฟื้นตัวกลับสู่สภาพปกติ รวมถึงการขับน้ำคาวปลาออกทางช่องคลอดซึ่งมักใช้เวลา 4–8 สัปดาห์ ในช่วงนี้สิ่งที่คุณแม่หลายคนอาจสงสัยคือ จำเป็นต้องใช้ยาขับน้ำคาวปลาไหม หรือควรใช้ยาสตรีแบบใด ยาเหล่านี้ควรใช้อย่างไรให้ปลอดภัย Enfa หาคำตอบมาให้ในบทความนี้มาอ่านพร้อมกันเลยค่ะ

ยาขับน้ำคาวปลา คืออะไร

น้ำคาวปลา คือ สารคัดหลั่งที่ร่างกายขับออกมาทางช่องคลอดหลังการคลอดบุตร ประกอบไปด้วยเลือด เนื้อเยื่อผนังมดลูกที่หลุดลอก และมูก ซึ่งเป็นกระบวนการทำความสะอาดตัวเองตามธรรมชาติของมดลูก โดยปกติแล้วน้ำคาวปลาจะมีปริมาณมากในช่วงแรกและค่อย ๆ ลดน้อยลงจนหมดไปเองภายใน 4-8 สัปดาห์

แม้ว่าร่างกายสามารถจัดการกระบวนการดังกล่าวได้โดยธรรมชาติ แต่อย่างไรก็ดีคุณแม่หลายท่านอาจเลือกใช้ยาสมุนไพรช่วยในการขับน้ำคาวปลาหรือที่เรียกกันว่า ยาขับน้ำคาวปลา นั่นเอง

ยาขับน้ำคาวปลาหลังคลอดส่วนใหญ่จัดเป็นยาแผนโบราณหรือยาสมุนไพร มีลักษณะเป็นยาหม้อ ยาต้ม หรือยาเม็ดสำเร็จรูปที่วางขายตามร้านขายยาทั่วไป โดยมักประกอบด้วยสมุนไพรหลายชนิดที่มีสรรพคุณตามตำรับยาไทย เช่น ว่านชักมดลูก โกฐ ขิง ไพล เทียนดำ เป็นต้น เชื่อกันว่ามีสรรพคุณว่าช่วยขับของเสียในมดลูก ทำให้มดลูกแห้งและเข้าอู่เร็วขึ้น บำรุงเลือด และช่วยให้ร่างกายของคุณแม่ฟื้นตัวได้ดี

อย่างไรก็ตาม สมุนไพรขับน้ำคาวปลาเหล่านี้ไม่ได้อยู่ในบัญชียาหลักแห่งชาติ และไม่ได้เป็นยาที่แพทย์แผนปัจจุบันแนะนำให้ใช้ในการดูแลหลังคลอดโดยทั่วไป

ขับน้ำคาวปลา จำเป็นต้องใช้ยาหรือไม่

ปกติแล้วร่างกายของคุณแม่มีความสามารถอันน่าทึ่งในการฟื้นฟูตัวเองหลังคลอด การขับน้ำคาวปลาเป็นกลไกทางสรีรวิทยาที่สมบูรณ์ในตัวเองอยู่แล้ว โดยมดลูกจะมีการหดรัดตัวเป็นระยะ ๆ เพื่อขับน้ำคาวปลาออกมาและทำให้ขนาดของมดลูกเล็กลงกลับสู่สภาพปกติ กระบวนการนี้จะดำเนินไปตามธรรมชาติโดยไม่จำเป็นต้องใช้ยาขับน้ำคาวปลาช่วย

ยาขับน้ำคาวปลา ผ่าคลอด จำเป็นหรือไม่

แม้ว่าคุณแม่ผ่าคลอดจะไม่ได้คลอดทางช่องคลอด แต่คุณแม่ผ่าคลอดก็ยังมีน้ำคาวปลาเช่นเดียวกัน เพราะน้ำคาวปลาเกิดจากการลอกตัวของเยื่อบุโพรงมดลูกบริเวณที่รกเคยเกาะอยู่ ซึ่งเป็นกระบวนการภายในที่เกิดขึ้นไม่ว่าคุณจะคลอดด้วยวิธีใดก็ตาม ร่างกายจะดูแลการขับน้ำคาวปลาออกไปได้เอง

ทั้งนี้ คุณแม่ผ่าคลอดไม่จำเป็นต้องใช้ยาขับน้ำคาวปลาเช่นเดียวกับการคลอดธรรมชาติ โดยสิ่งที่สำคัญกว่าสำหรับคุณแม่ผ่าคลอดคือการดูแลแผลผ่าตัดให้สะอาดและแห้งอยู่เสมอเพื่อป้องกันการติดเชื้อ และการหลีกเลี่ยงปัจจัยเสี่ยงที่อาจทำให้เลือดออกผิดปกติ ซึ่งยาขับน้ำคาวปลาบางชนิดอาจมีสมุนไพรที่ส่งผลต่อการแข็งตัวของเลือด ซึ่งเป็นอันตรายอย่างยิ่งต่อแผลผ่าตัดที่ยังไม่หายดี

ผ่าคลอด กินยาขับน้ำคาวปลาได้ไหม

สำหรับคุณแม่ผ่าคลอดที่สงสัยว่า หลังผ่าคลอดกินยาขับน้ำคาวปลาได้ไหม ข้อควรรู้คือแพทย์ส่วนใหญ่ ไม่แนะนำให้คุณแม่ที่ผ่าคลอดรับประทานยาขับน้ำคาวปลาด้วยเหตุผลหลายประการ คือ

• เสี่ยงต่อภาวะตกเลือด เนื่องจากสมุนไพรหลายชนิดในยาขับน้ำคาวปลามีฤทธิ์ร้อนและกระตุ้นการไหลเวียนของเลือด ซึ่งอาจทำให้เลือดออกจากแผลผ่าตัดมากกว่าปกติ หรือทำให้เลือดที่กำลังจะหยุดไหลกลับมาไหลอีกครั้ง
• รบกวนการทำงานของยา เพราะยาสมุนไพรอาจมีปฏิกิริยากับยาปฏิชีวนะ ยาแก้ปวด หรือยาอื่น ๆ ที่แพทย์สั่งให้หลังการผ่าตัด ทำให้ยาออกฤทธิ์ได้ไม่เต็มที่หรือเกิดผลข้างเคียงรุนแรง
• ผลกระทบต่อแผลผ่าตัด โดยการหดรัดตัวของมดลูกที่รุนแรงเกินไปจากการกระตุ้นของยา อาจส่งผลกระทบต่อแผลผ่าตัดภายในได้

ดังนั้น หากคุณแม่ผ่าคลอดต้องการรับประทานยาหรืออาหารเสริมใด ๆ ควรปรึกษาแพทย์ผู้ดูแลก่อนเสมอ เพื่อความปลอดภัยสูงสุดของคุณแม่ค่ะ

ยาสตรีขับน้ำคาวปลา มีสรรพคุณอะไรบ้าง

ตามตำรับยาแผนไทย ยาสตรีขับน้ำคาวปลาหรือสมุนไพรขับน้ำคาวปลามักอ้างสรรพคุณหลัก ๆ ดังนี้

• ช่วยขับน้ำคาวปลา เชื่อว่าสมุนไพรที่มีฤทธิ์ร้อนจะช่วยกระตุ้นให้มดลูกบีบตัวแรงขึ้นเพื่อขับน้ำคาวปลาออกมาได้เร็วขึ้น
• ช่วยให้มดลูกเข้าอู่ การบีบตัวของมดลูกที่เพิ่มขึ้นจะช่วยให้มดลูกลดขนาดกลับสู่ภาวะปกติได้เร็วขึ้น
• บำรุงเลือดและบำรุงร่างกาย สมุนไพรบางชนิดถูกใส่เข้ามาโดยเชื่อว่ามีสรรพคุณในการบำรุงกำลังและทดแทนเลือดที่เสียไปตอนคลอด
• ลดการอักเสบ สมุนไพรบางตัว เช่น ไพล มีสรรพคุณในการลดการอักเสบและบรรเทาอาการปวด

อย่างไรก็ตาม สรรพคุณเหล่านี้เป็นความเชื่อตามศาสตร์การแพทย์แผนไทยและยังขาดงานวิจัยทางคลินิกขนาดใหญ่ในมนุษย์มายืนยันประสิทธิภาพและความปลอดภัยตามมาตรฐานการแพทย์แผนปัจจุบัน จึงควรระวังก่อนใช้และคำนึงถึงผลข้างเคียงหรือปรึกษาแพทย์ก่อนใช้เสมอ

ยาขับน้ำคาวปลา กินตอนไหน ช่วยอะไร

ยาขับน้ำคาวปลาเริ่มใช้โดยทั่วไปในช่วง 3–7 วันหลังคลอด เมื่อมดลูกเริ่มคืนตัวและยังไม่มีภาวะแทรกซ้อน โดยเชื่อว่าช่วยลดระยะเวลาการมีน้ำคาวปลา บรรเทาอาการปวดเกร็ง กระตุ้นการหดตัวมดลูกให้เข้าสู่สภาพปกติเร็วขึ้น ทั้งนี้ก่อนใช้ต้องปฏิบัติตามคำแนะนำแพทย์ และเฝ้าระวังอาการผิดปกติด้วย
 

กินยาขับน้ำคาวปลาหลังคลอด มีผลข้างเคียงอะไรบ้าง

การกินยาขับน้ำคาวปลาหลังคลอดอาจมีอาการซึ่งเป็นผลข้างเคียง เช่น

• ปวดเกร็งมดลูกเพิ่มขึ้น
• คลื่นไส้หรืออาเจียน
• มีผลต่อน้ำนม เช่น กลิ่นหรือปริมาณเปลี่ยน
• อาการแพ้ เช่น ผื่นคัน หรือหายใจไม่สะดวก

ควรสังเกตอาการให้ดี หากมีอาการผิดปกติควรหยุดใช้ทันที ทั้งนี้สมุนไพรบางชนิดที่เป็นส่วนผสมของยาขับน้ำคาวปลาอาจมีผลต่อการแข็งตัวของเลือดและอาจมีปฏิกิริยาร่วมกับยาชนิดอื่นด้วย
 

ยาขับน้ำคาวปลายี่ห้อไหนดี มีวิธีเลือกอย่างไร

ยาขับน้ำคาวปลามีหลายยี่ห้อที่สรรพคุณใกล้เคียงกัน คุณแม่ที่ต้องการใช้ยาขับน้ำคาวปลาควรปรึกษาแพทย์หรือแพทย์แผนไทยประยุกต์ก่อนใช้ โดยปกติแล้วควรเลือกยาขับน้ำคาวปลาโดยพิจารณาจากหลักเกณฑ์ ดังนี้

• ปรึกษาผู้เชี่ยวชาญก่อนเสมอ นี่คือขั้นตอนที่สำคัญที่สุด ควรปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกร แจ้งให้ทราบว่ากำลังให้นมบุตรและมีโรคประจำตัวอะไรบ้าง
• เลือกผลิตภัณฑ์ที่ได้มาตรฐาน มองหาผลิตภัณฑ์ที่ได้รับการขึ้นทะเบียนตำรับยาแผนโบราณจากสำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) โดยจะมี เลขทะเบียนตำรับยา (Reg. No.) ปรากฏบนฉลากอย่างชัดเจน (เช่น G 123/50)
• ซื้อจากแหล่งที่น่าเชื่อถือ ควรซื้อจากร้านขายยาที่มีเภสัชกรประจำ หรือสถานพยาบาลที่น่าเชื่อถือ หลีกเลี่ยงการซื้อจากแหล่งที่ไม่เป็นทางการหรือทางออนไลน์ที่ไม่มีข้อมูลผู้ผลิตชัดเจน
• อ่านฉลากอย่างละเอียด ตรวจสอบส่วนประกอบ วันผลิต วันหมดอายุ และคำเตือนบนฉลากอย่างถี่ถ้วน
• อย่าหลงเชื่อคำโฆษณาเกินจริง ระวังผลิตภัณฑ์ที่อ้างสรรพคุณเกินจริง เช่น เห็นผลทันที หรือ รักษาได้ทุกโรค
   

คำแนะนำในการรับประทานยาสำหรับคุณแม่หลังคลอด

คุณแม่หลังคลอดควรปฏิบัติตามคำแนะนำของแพทย์ และดูแลตัวเองเพื่อให้ร่างกายฟื้นตัวและขับน้ำคาวปลาได้ตามปกติ ดังนี้

• พักผ่อนให้เพียงพอ
• ดื่มน้ำสะอาดมาก ๆ
• รับประทานอาหารที่มีประโยชน์ เน้นอาหารครบ 5 หมู่ โดยเฉพาะโปรตีน ผัก และผลไม้
• รักษาความสะอาด เปลี่ยนผ้าอนามัยบ่อย ๆ และทำความสะอาดอวัยวะเพศภายนอกด้วยน้ำสะอาดเพื่อป้องกันการติดเชื้อ
• สังเกตอาการผิดปกติของน้ำคาวปลา หากน้ำคาวปลามีกลิ่นเหม็นรุนแรง กลับมามีสีแดงสดและปริมาณมากอีกครั้งหลังจากจางลงไปแล้ว มีไข้สูง หรือปวดท้องน้อยรุนแรง ควรรีบไปพบแพทย์ทันที
• ปรึกษาแพทย์ก่อนใช้ยาทุกชนิด ไม่ว่าจะเป็นยาแผนปัจจุบัน ยาแผนโบราณ วิตามิน หรืออาหารเสริมใด ๆ ก็ตาม ต้องแจ้งให้แพทย์ทราบก่อนเสมอ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในช่วงที่กำลังให้นมบุตร
   

เลือกโภชนาการที่มี MFGM เพื่อ IQ และทักษะสมองเพื่อความสำเร็จ EF ที่เหนือกว่า

นอกจากการดูแลสุขอนามัย สุขภาพโดยรวม และเฝ้าสังเกตพัฒนาการของของลูกน้อยว่าเหมาะสมตามวัยแล้วหรือไม่แล้ว การดูแลด้านโภชนาการตั้งแต่ลูกยังเล็ก โดยเฉพาะในช่วง 5 ปีแรกของชีวิตนั้น ถือว่าเป็นการปูพื้นฐานที่สำคัญให้กับชีวิตของลูก จะช่วยให้ลูกพร้อมเติบโตมาเป็นเด็กที่ทั้งฉลาดทางความคิดและฉลาดทางอารมณ์

โดยโภชนาการที่สำคัญที่ลูกน้อยควรได้รับก็คือนมแม่ เพราะในนมแม่ที่มี MFGM หนึ่งเดียวที่มีงานวิจัยรองรับว่า* ช่วยให้มี IQ และ EF ที่เหนือกว่าตั้งแต่ 5 ขวบปีแรก ให้ลูกพร้อมกว่าเมื่อถึงวัยเข้าเรียน โดย MFGM ในนมแม่ เป็นองค์ประกอบสำคัญในการสร้างเส้นใยประสาท (Myelin Sheath) และเพิ่มประสิทธิภาพในการส่งสัญญาณประสาทเชื่อมต่อระหว่างเซลล์สมอง ทำให้สมองทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ สามารถเรียนรู้และจดจำได้ดียิ่งขึ้น

*สถาบันสุขภาพเด็กแห่งชาติมหาราชินีและศูนย์นมแม่แห่งประเทศไทย. นมแม่กับการพัฒนาทักษะสมองส่วน Executive Function. 2561