เรื่องน่ารู้! นมผงสำหรับเด็ก และทารก แต่ละสูตร ต่างกันอย่างไร

Enfa สรุปให้

• นมแม่คืออาหารที่ดีที่สุด แต่หากคุณแม่มีความจำเป็นต้องใช้นมผงเด็กแรกเกิด หรือเปลี่ยนเป็นนมผงเด็กตามช่วงวัย ควรเลือกสูตรให้เหมาะกับระบบย่อยและพัฒนาการที่ต่างกัน เช่น สูตร 1 สำหรับทารกแรกเกิด–1 ปี, สูตร 2 สำหรับ 6 เดือน–3 ปี, และสูตร 3 สำหรับ 1–3 ปี

• การเปลี่ยนนมผงควรพิจารณาอายุ น้ำหนัก และพฤติกรรมการทานอาหารของลูก ไม่ควรยึดอายุอย่างเดียว เช่น หากลูกน้ำหนักน้อยหรือนมไม่ถึงเกณฑ์ อาจต้องเปลี่ยนสูตรเร็วกว่าปกติ เพื่อให้ได้สารอาหารครบถ้วนตามพัฒนาการ

• การเปลี่ยนสูตรนมควรทำทีละน้อยเพื่อให้ระบบย่อยอาหารปรับตัว ลดปัญหาท้องผูกหรือท้องเสีย และควรเลือกโภชนาการที่มีสารอาหารสำคัญ เช่น MFGM และใยอาหารสุขภาพ (PDX, GOS)

ตรวจสอบข้อมูลโดย : ผศ.พญ.ดิษจี ลุมพิกานนท์
กุมารแพทย์ สาขาทารกแรกเกิดและปริกำเนิด
ภาควิชากุมารเวชศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ วชิรพยาบาล

นมแม่ คืออาหารที่ดีที่สุดสำหรับทารก แต่หากคุณแม่มีความจำเป็นต้องเปลี่ยนจากนมแม่เป็นนมผงสำหรับเด็ก หรือเปลี่ยนสูตรนมให้เหมาะสมกับช่วงวัย ซึ่งทำให้คุณแม่เกิดความสงสัยว่า การเปลี่ยนสูตรนมต้องยึดหลักใดบ้างนอกจากอายุของลูก เพราะนมบางสูตรมีความคาบเกี่ยวของอายุเด็กอยู่ เรามาหาดูรายละเอียดกันค่ะ

นมผงสำหรับเด็กแต่ละสูตรแตกต่างกันอย่างไร

เรามาทำความรู้จักกับสูตรนมผงที่ดีที่สุดสำหรับเด็กกันสักนิดค่ะ เพื่อคุณแม่จะได้ใช้เป็นข้อมูลว่าลูกน้อยควรใช้นมสูตรไหน คุณแม่เปลี่ยนนมได้เหมาะสมตามวัยของลูกหรือไม่ และเมื่อไหร่ควรเปลี่ยนสูตรนม เพราะนมแต่ละสูตรจะปรับเปลี่ยนสารอาหารไปตามการเจริญเติบโตและพัฒนาการของเด็กแต่ละวัย

• สูตร 1 นมผงดัดแปลงสำหรับทารกแรกเกิดถึง 1 ปี

  สำหรับทารกวัยแรกเกิดถึง 6 เดือนนั้น นมที่ดีที่สุดที่ควรได้รับคือ “นมแม่” ในกรณีที่คุณแม่จำเป็นต้องใช้นมผงสำหรับทารก ควรเลือกใช้สูตรนมผงที่ให้ทานได้ตั้งแต่วัยแรกเกิด นมสูตรนี้มีการดัดแปลงสารอาหารให้เหมาะกับทารกวัยแรกเกิด ทั้งด้านปริมาณและคุณภาพของโปรตีน คาร์โบไฮเดรต ไขมัน วิตามิน และเกลือแร่ต่างๆ เพื่อให้เหมาะสมต่อระบบการย่อยและการดูดซึมของร่างกายที่กำลังพัฒนาของเด็ก

  คุณแม่เปลี่ยนนมได้เหมาะสมตามวัยของลูกหรือไม่ และเมื่อไหร่ควรเปลี่ยนสูตรนม เพราะนมแต่ละสูตรจะปรับเปลี่ยนสารอาหารไปตามการเจริญเติบโตและพัฒนาการของเด็กแต่ละวัย

• สูตร 2 นมผงดัดแปลงสูตรต่อเนื่อง สำหรับเด็กอายุ 6 เดือนถึง 3 ปี

  วัย 6-12 เดือน ระยะนี้ลูกน้อยเติบโตเพิ่มขึ้น มีการเคลื่อนไหวใช้กล้ามเนื้อแขนขามากขึ้น ความต้องการพลังงานเพิ่มขึ้น การย่อยและการดูดซึมพัฒนาขึ้นรวดเร็ว ระบบการขับถ่ายของเสียดีขึ้น ในระยะนี้นมแม่ยังมีคุณค่าทางอาหารครบถ้วน แต่หากมีความจำเป็นต้องเสริมหรือให้นมผงสำหรับเด็ก ซึ่งประกอบด้วยสารอาหารและไขมันพืชที่ย่อยและดูดซึมได้ง่าย เหมาะสำหรับเด็กวัยนี้ ที่อาจจะยังทานอาหารได้ไม่หลากหลาย ถ้าลูกทานนมสูตร 2 ได้ประมาณวันละ 24-32 ออนซ์ แนะนำให้ทานสูตร 2 ต่อไปอย่างน้อย 1.5 ปี หรือจนถึง 3 ปี และส่งเสริมให้ทานข้าว ซึ่งเป็นอาหารหลักให้ได้ครบถ้วน 5 หมู่ 3 มื้อ แล้วจึงเปลี่ยนเป็นนมสูตร 3

  ต้องการข้อมูลเพิ่มเติมเกี่ยวกับการเปลี่ยนนมสูตรสำหรับทารกหรือไม่? เข้าร่วม Enfa A + Smart Club เพื่อรับคำแนะนำเพิ่มเติมและคำแนะนำด้านโภชนาการสำหรับลูกน้อยที่กำลังเติบโต

• สูตร 3 นมผงสำหรับเด็กอายุ 1-3 ปี

  เมื่อลูกอายุ 1 ปีขึ้นไป ระบบการย่อยและการดูดซึมของลูกพัฒนาใกล้เคียงผู้ใหญ่ เด็กจึงสามารถทานอาหารได้หลากหลายและใกล้เคียงผู้ใหญ่ เด็กวัยนี้จึงทานข้าวเป็นอาหารหลัก 3 มื้อ และทานนมวัวหรือ whole milk เสริมจากอาหารหลัก แต่หากคุณแม่ต้องการให้ทานนมผงต่อก็สามารถทำได้ โดยเด็กวัยนี้ต้องใช้พลังงานในการทำกิจกรรมต่างๆ เพิ่มขึ้น ลูกน้อยจึงต้องการสารอาหารที่ครบถ้วน แต่บางครั้งสารอาหารจากอาหารที่ทานอย่างเดียวอาจไม่เพียงพอต่อความต้องการของร่างกาย นมผงสำหรับเด็กสูตร 3 จึงจะช่วยเติมเต็มสารอาหารเหล่านั้น เพราะมีโปรตีนสูงขึ้นอีกระดับ มีไขมันนมที่มีรสชาติหอมมันขึ้น

  นมสูตร 3 เหมาะสำหรับเด็กที่ทานข้าวได้มาก ทานอาหารได้หลากหลายใกล้เคียงผู้ใหญ่ รู้จักรสชาติของอาหารที่หลากหลาย และร่างกายสามารถย่อยอาหารประเภทต่างๆ ได้ใกล้เคียงผู้ใหญ่แล้ว

เมื่อไหร่ควรเปลี่ยนสูตรนม

• ควรเปลี่ยนนมสูตร 1 เป็นสูตร 2 เมื่อไหร่

หากคุณแม่ต้องการเปลี่ยนนมจากนมสูตร 1 เป็นสูตร 2 ให้พิจารณาจากสิ่งต่อไปนี้

1. ลูกมีอายุ 6 เดือนขึ้นไป
2. หากลูกน้ำหนักขึ้นดี ทานนมได้วันละประมาณ 24-32 ออนซ์ ทานอาหารเสริมตามวัยได้น้อย แนะนำให้ใช้สูตร 1 ไปจนอายุ 8-9 เดือน แล้วจึงเปลี่ยนเป็นสูตร 2
3. หากลูกน้ำหนักน้อยหรือน้ำหนักตามเกณฑ์ ทานนมน้อยกว่าวันละ 20 ออนซ์ ทานอาหารเสริมตามวัยได้ แนะนำให้ใช้สูตร 2 ซึ่งมีโปรตีนสูงขึ้นระดับหนึ่ง เพราะเด็กที่ทานนมน้อย มักจะได้รับโปรตีนไม่เพียงพอกับการเจริญเติบโตในวัย 6 เดือนขึ้นไป ซึ่งร่างกายมีการเจริญเติบโตและมีการเคลื่อนไหวมากยิ่งขึ้น

คุณแม่เปลี่ยนนมได้เหมาะสมตามวัยของลูกหรือไม่ และเมื่อไหร่ควรเปลี่ยนสูตรนม เพราะนมผงสำหรับเด็กแต่ละสูตรจะปรับเปลี่ยนสารอาหารไปตามการเจริญเติบโตและพัฒนาการของเด็กแต่ละวัย

• ควรเปลี่ยนนมสูตร 2 เป็นสูตร 3 เมื่อไหร่

หากคุณแม่ต้องการเปลี่ยนนมจากนมสูตร 2 เป็นสูตร 3 ให้พิจารณาจากสิ่งต่อไปนี้

1. ลูกอายุ 1 ปี มีน้ำหนักตามเกณฑ์ ทานอาหารได้ 3 มื้อ ครบ 5 หมู่ แนะนำให้สูตร 2 อย่างน้อย 1 ขวบครึ่ง แล้วจึงให้เปลี่ยนเป็นสูตร 3 แต่หากคุณแม่ให้ความสำคัญในเรื่องสารอาหารเป็นพิเศษ และลูกทานนมสูตร 2 ได้ดี สามารถใช้สูตร 2 ไปได้จนอายุ 3 ปี
   
2. ลูกเบื่อนมสูตร 2 และทานนมน้อยกว่าวันละ 20 ออนซ์ แต่ทานข้าวเก่ง แนะนำให้ใช้สูตร 3 ได้ตั้งแต่อายุ 1 ปี เพราะเป็น whole milk ( นมครบส่วน ) ซึ่งมีรสชาติหอมมันกว่า และยังคงมี DHA ที่ช่วยพัฒนาสมองสูง
3. ลูกทานนมสูตร 2 ได้ดีมากและทานข้าวได้น้อย แนะนำให้ใช้สูตร 2 ต่อเนื่องไปจนถึง 3 ปี ระหว่างนี้ฝึกให้ลูกทานข้าวและอาหารอื่นๆ ให้ได้มากขึ้น เมื่อลูกพร้อม ก็สามารถเปลี่ยนเป็นสูตร 3 ได้

เพื่อให้ลูกได้รับสารอาหารที่ครบถ้วนตามวัยที่ควรจะได้รับ คุณแม่ควรให้นมแม่อย่างเดียวนานอย่างน้อย 6 เดือน และให้นมแม่ร่วมกับอาหารเสริมตามวัยนาน 2 ปี หรือนานกว่านั้น หากมีความจำเป็นต้องใช้นมผงสำหรับเด็ก ควรใช้นมผงเด็กแต่ละสูตรอย่างต่อเนื่อง เพราะนมผงเด็กแต่ละสูตรจะเสริมสารอาหารที่แตกต่างกันไปตามพัฒนาการในแต่ละวัยของเด็ก  เช่น มี MFGM สารอาหารสำคัญที่พบในน้ำนมแม่, ดีเอชเอ ที่ช่วยเสริมสร้างพัฒนาการทางสมอง และผสมใยอาหารสุขภาพที่ช่วยในการขับถ่าย อย่างเช่น พีดีเอ็กซ์ (PDX) และ กอส (GOS) ซึ่งเป็นอาหารของจุลินทรีย์ชนิดดีในลำไส้ จะช่วยปรับการทำงานของลำไส้ให้สมดุล จึงส่งผลดีต่อระบบการย่อยของลูก อุจจาระเด็กจึงนิ่มลง ขับถ่ายง่าย ถือเป็นตัวช่วยให้คุณแม่ไม่ต้องพบกับปัญหาลูกท้องผูก ไม่ถ่ายเมื่อเปลี่ยนนมได้ระดับหนึ่งค่ะ

เปลี่ยนสูตรนมอย่างไรไม่ให้ลูกท้องผูก ไม่ถ่าย

หลังการเปลี่ยนนมแต่ละระยะ คุณแม่อาจพบปัญหาลูกท้องผูก ไม่ยอมถ่าย ซึ่งอาจเป็นเพราะระบบย่อยอาหารของลูกกำลังปรับตัวกับสารอาหารในนมชนิดใหม่ เช่น โปรตีนและคาร์โบไฮเดรตที่สูงขึ้น จึงย่อยยาก ทำให้ลูกไม่ค่อยถ่าย เมื่อเปลี่ยนนม คุณแม่จึงควรเปลี่ยนทีละน้อย เพื่อให้เวลาระบบย่อยอาหารของลูกปรับตัว การรีบเปลี่ยนทันทีอาจทำให้ลูกมีปัญหาเกี่ยวกับระบบทางเดินอาหาร เช่น ท้องผูก ไม่ถ่าย หรือบางคนก็ท้องเสียได้ ผู้เชี่ยวชาญแนะนำว่าหลังเปลี่ยนนมควรให้เวลาลูกสัก 2 สัปดาห์ว่าร่างกายลูกปรับตัวกับนมใหม่ได้หรือไม่

การดูแลเอาใจใส่ในเรื่องรายละเอียดของนมผงเด็กแต่ละสูตรและเวลาที่ควรเปลี่ยนนม จะช่วยให้ลูกน้อยได้รับสารอาหารที่เขาควรจะได้รับอย่างครบถ้วน เมื่อได้รับสารอาหารที่ครบถ้วนตามวัย ลูกก็จะพัฒนาการและการเจริญเติบโตที่ดีตามมาค่ะ

เลือกโภชนาการที่ย่อยง่าย ถ่ายคล่อง สมองดี ผสมโปรตีนที่ผ่านการย่อยบางส่วน

ในช่วงวัยแรกเกิด ระบบย่อยอาหารของลูกน้อยยังทำงานได้ไม่เต็มที่ เด็กมากกว่า 70% จึงมีโอกาสเกิดอาการไม่สบายท้อง เช่น ท้องผูก ท้องอืด แหวะนม และร้องกวน การเลือกโภชนาการที่ย่อยง่ายจึงเป็นกุญแจสำคัญ เพื่อช่วยให้ลูกสบายท้อง ถ่ายคล่อง และเรียนรู้ได้เต็มศักยภาพ   โดยเฉพาะโภชนาการที่ผสมโปรตีนที่ผ่านการย่อยบางส่วน (PHP) ซึ่งมีขนาดโมเลกุลเล็ก ย่อยง่าย ดูดซึมไว ลดการเกิดแก๊สและปัญหาขับถ่าย พร้อมทั้งเสริมด้วยเส้นใยสุขภาพอย่าง PDX และ GOS ที่ช่วยปรับสมดุลลำไส้ และสารอาหารบำรุงสมอง เช่น MFGM และ DHA เพื่อส่งเสริมพัฒนาการทั้ง IQ และ EF ของลูกน้อยอย่างต่อเนื่อง

ดังนั้น หากไม่สามารถให้นมแม่ได้ โภชนาการที่ย่อยง่าย ผสมโปรตีนย่อยบางส่วน และเสริมสารอาหารสำคัญ คือทางเลือกที่ช่วยให้ลูกเติบโตแข็งแรง สมองดี พร้อมเรียนรู้อย่างไม่สะดุด

อ่านเพิ่มเติม วิธีเปลี่ยนนมไม่ให้ลูกท้องผูก ไม่ถ่าย