อุจจาระทารกแบบไหนผิดปกติ

ตรวจสอบข้อมูลโดย : ผศ.พญ.ดิษจี ลุมพิกานนท์
กุมารแพทย์ สาขาทารกแรกเกิดและปริกำเนิด
ภาควิชากุมารเวชศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ วชิรพยาบาล

คุณแม่ควรเช็คอุจจาระลูกน้อยอย่างสม่ำเสมอเพราะสีและลักษณะของอุจจาระบ่งบอกถึงสุขภาพของลูก อุจจาระทารกหลังคลอดนั้นมีหลายสีหลายลักษณะ คุณแม่จึงต้องใส่ใจและสนใจในรายละเอียดต่างๆ ของอุจจาระทารก เพราะอุจจาระที่ลูกถ่ายออกมานั้นจะเป็นตัวบ่งบอกถึงสุขภาพของลูกได้ ที่สำคัญหากลูกมีปัญหาสุขภาพ จะช่วยให้คุณแม่สามารถพาลูกไปพบหมอเพื่อรักษาอาการได้อย่างทันท่วงที

ธรรมชาติอุจจาระทารก

•  

  ถ่ายขี้เทา

  อุจจาระทารกหลังคลอดที่ถ่ายครั้งแรกจะเหนียว สีเขียวปนเทาหรือปนดำเรียกว่าขี้เทา ซึ่งเกิดจากการที่ลูกกลืนน้ำดี น้ำคร่ำ และสารคัดหลั่งในสำไส้ขณะที่อยู่ในครรภ์แม่ การถ่ายขี้เทาจึงเป็นลักษณะอุจจาระปกติของทารก

   

•  

  อุจจาระสีเหลืองทอง

  เมื่อทารกเริ่มดูดนมแม่ น้ำนมช่วงแรกจะเป็นหัวน้ำนมที่มีลักษณะเหลืองใส การดูดนมแม่บ่อยๆ ในวันแรกๆ จะช่วยให้ขับขี้เทาออกจนหมด จากนั้นลักษณะและสีของอุจจาระทารกจะเปลี่ยนไปเป็นเหลว สีน้ำตาลปนเขียว และจะเปลี่ยนสีอีกครั้งเป็นเหลืองทอง อุจจาระค่อนข้างเหลว แต่เนื้อจะละเอียดและนุ่ม

   

•  

  ถ่ายบ่อย

  ช่วง 2-4 สัปดาห์แรก ทารกมักจะถ่ายอุจจาระทุกครั้งหลังกินนมแม่ โดยอุจจาระทารกค่อนข้างเหลวเป็นน้ำปนเนื้อ แต่น้ำกับเนื้อจะผสมเป็นเนื้อเดียวกัน มีปริมาณมากบ้างน้อยบ้าง และอาจถ่ายได้ถึง 8-10 ครั้งต่อวัน โดยไม่มีอาการผิดปกติอื่นๆ

   

•  

  ถ่ายน้อยลง

  สัปดาห์ที่ 6 เป็นต้นไป ลำไส้ของทารกจะพัฒนาและดูดซึมดีขึ้นแล้ว สามารถย่อยนมแม่ได้หมด โดยไม่เหลือกากใยอาหาร ทารกจึงถ่ายน้อยลง อุจจาระทารกจะมีเนื้อมากขึ้น จากลักษณะเละเป็นโจ๊กกลายเป็นเหมือนยาสีฟันเหนียวๆ สีอาจจะมีตั้งแต่ สีเหลืองทองจนถึงสีออกเขียวปนเหลืองขึ้นกับอาหารที่แม่รับประทาน จำนวนครั้งจะลดลงเหลือวันละ 1-2 ครั้ง หรือบางครั้ง 2-3 วันจะถ่ายสักครั้ง หากอุจจาระทารกยังนิ่ม ถ่ายได้คล่องก็ไม่ถือว่าผิดปกติหรือท้องผูก

   

อุจจาระทารกแบบไหนผิดปกติ

•  

  สีอุจจาระทารกต่อไปนี้ถือว่าผิดปกติ

   

  

  คุณแม่ควรหมั่นสังเกตและเช็คอุจจาระลูกน้อยหากพบว่าอุจจาระลูกเข้าข่ายเหล่านี้ ควรรีบพาลูกไปหาคุณหมอหรือหาวิธีแก้ไข

  •  

    อุจจาระสีขาวซีดเหมือนสีชอล์ก

    ไม่มีสีเหลืองปน ต้องรีบพาไปหาหมอเพื่อดูสาเหตุ เพราะอาจเป็นสาเหตุจากการทำงานที่ผิดปกติของตับหรือถุงน้ำดี

     

  •  

    อุจจาระสีดำ

    ในช่วง 3 วันแรก การถ่ายอุจจาระสีที่ค่อนไปทางดำถือเป็นเรื่องปกติ (คือขี้เทา) แต่หลังจากนั้นการที่อุจจาระทารกกลับไปมีสีดำอีกอาจเกิดได้ถ้าทารกได้รับธาตุเหล็กเสริม เป็นต้น อย่างไรก็ตามควรปรึกษาแพทย์หากอุจจาระทารกมีสีดำเพื่อยืนยันหาสาเหตุอื่น ๆ

     

  •  

    อุจจาระมีสีแดงสดปน

    บางครั้งอาหารที่มีสีแดง เช่น บีทรูท มะเขือเทศ แก้วมังกร อาจทำให้อุจจาระของลูกมีสีแดงได้ หากไม่แน่ใจว่าเป็นเลือด ควรพาลูกไปพบแพทย์ คุณแม่อาจดูเบื้องต้นว่าลูกดูซึม มีไข้หรือไม่ ซึ่งบ่งบอกถึงการติดเชื้อในระบบทางเดินอาหาร หรือดูว่ามีรอยฉีกที่ก้นหรือไม่ เพราะแผลที่ก้นทำให้มีเลือดปนออกมากับอุจจาระได้ นอกจากนี้การที่อุจจาระมีเลือดปนอาจเกิดจากการแพ้โปรตีนนมวัวได้

     

•  

  ลักษณะอุจจาระแบบนี้ผิดปกติ

   

  •  

    อุจจาระบ่อยและเหลว (เป็นน้ำไม่มีเนื้อปน) กว่าปกติ

    ถ้าอุจจาระทารกเหลวเป็นน้ำ ไม่มีเนื้อปนเลย และว่าลูกท้องเสีย ควรพาไปพบหมอ เพราะบางครั้งการอุจจาระบ่อยจนเกินไป อาจจะทำให้ร่างกายลูกขาดน้ำได้

     

  •  

    อุจจาระมีกลิ่นเหม็น

    ร่วมกับท้องอืด อาจเกิดการติดเชื้อหรือแพ้อาหาร เช่น โปรตีนนมวัว (หากกินนมแม่อาจแพ้อาหารที่แม่รับประทานเช่น ชีส นมวัว โยเกิร์ต เป็นต้น)

     

  •  

    อุจจาระมีเลือดปน

    หในกรณีที่คุณแม่เช็คอุจจาระลูกน้อยแล้วพบว่ามีเลือดปนออกมาให้สังเกตเป็น 2 กรณีดังนี้

     

  • - หากเป็นเลือดลักษณะเป็นเส้นจางๆ เคลือบอุจจาระไม่ได้ปนมาในเนื้ออุจจาระ ส่วนใหญ่เกิดจากอุจจาระแข็งจากอาการท้องผูกครูดกับผนังลำไส้หรือรูทวาร ต้องรักษาอาการท้องผูก
  • - หากมีเลือดปนมาในเนื้ออุจจาระ อาจเกิดจากความผิดปกติที่โครงสร้างของลำไส้ การติดเชื้อที่ลำไส้อย่างรุนแรง หรืออื่นๆ ต้องรีบพาลูกไปพบคุณหมอ

•  

  อุจจาระมีมูกใสปน

  อาจเกิดจากการระคายเคืองที่ลำไส้ อาหารไม่ย่อย หรือเกิดอาการติดเชื้อ การแพ้อาหาร หรือมาจากน้ำมูกหรือเสมหะที่กลืนลงไปขณะลูกเป็นหวัด ต้องให้คุณหมอตรวจหาสาเหตุ

   

•  

  อุจจาระแข็ง

  หากลูกถ่ายยากและมีก้อนแข็งหรือเป็นเม็ดเล็กๆ แสดงว่าลูกท้องผูก ต้องหาทางแก้ไขก่อนที่จะเกิดอาการท้องผูกเรื้องรัง

   

คำถามเรื่องอุจจาระทารกที่พบบ่อย

•  

  ลูกถ่ายเป็นสีเขียวผิดปกติมั้ย

   

  การถ่ายเป็นสีเขียวในทารกที่กินนมแม่เกิดจากอาหาร ผักใบเขียว น้ำผลไม้บางชนิด หรือวิตามินที่แม่กิน สีเขียวนี้จะผ่านนมแม่ไปยังลูก อาจจะทำให้สีอุจจาระทารกเปลี่ยนแปลงเป็นสีเขียวได้ หากลูกกินนมผง การอุจจาระเป็นสีเขียวอาจจากการที่เด็กได้รับธาตุเหล็กเสริม หรือเกิดจากนมที่กิน หากลูกอยู่ในวัยที่กินอาหารเสริมได้แล้ว การถ่ายเป็นสีเขียวอาจเกิดจากอาหารที่ลูกกิน เช่น ผักใบเขียว ซึ่งถือว่าเป็นลักษณะอุจจาระปกติของทารก

•  

  2-3 วันถ่ายที ลูกท้องผูกหรือไม่

   

  จำนวนของการอุจจาระไม่ได้บอกว่าลูกท้องผูก เด็กบางคน 2-3 วันอาจจะถ่ายสักครั้ง แต่หากอุจจาระนิ่ม ถ่ายง่าย ก็ไม่ถือว่าท้องผูก สิ่งสำคัญคุณแม่ต้องดูลักษณะของอุจจาระลูกว่าแข็งทำให้ลูกถ่ายลำบาก ต้องออกแรงเบ่ง และมีเลือดปนออกมาหรือไม่

เหล่านี้คือคำถามส่วนหนึ่งเกี่ยวกับเรื่องอุจจาระและการขับถ่ายของลูก หากคุณแม่มีปัญหาเรื่องการขับถ่ายของลูก สามารถปรึกษาคุณหมอถึงแนวทางแก้ไขและการเลือกนมสูตรต่างๆ ที่เหมาะสมกับลูกน้อย ไม่ว่าจะเป็นนมสูตรย่อยง่าย ที่มีโปรตีนผ่านการย่อยบางส่วนและมีน้ำตาลแลคโตสต่ำกว่าปกติ ซึ่งสอดคล้องกับระบบการย่อยของลูกเพื่อแก้ไขปัญหานี้ (ในกรณีลูกมีอาการท้องเสีย ท้องอืด ไม่สบายท้อง ร้องกวน แหวะนม) หรือสูตรผสมใยอาหารที่ช่วยในการขับถ่าย อย่างเช่น พีดีเอ็กซ์ (PDX) และกอส (GOS) ใยอาหารสุขภาพ ซึ่งเป็นอาหารของจุลินทรีย์ชนิดดีในลำไส้ จะช่วยปรับการทำงานของลำไส้ให้สมดุล (ในกรณีลูกมีอาการท้องผูก) อย่างไรก็ตามนมแม่ก็ยังดีและเหมาะกับทารกที่สุด นอกจากนี้ คุณแม่สามารถใช้โปรแกรมเช็กสุขภาพอุจจาระลูกน้อย และ Live chat กับพยาบาลเพื่อปรึกษาเรื่องการขับถ่ายของลูกได้